Blindgangers worden grootste gevaar in Afghanistan

Volgens een studie die vrijdag in het Britse tijdschrift Medical Journal verscheen, maken nu vooral onontplofte granaten, bommen en clusterbommen Afghanistan onveilig. Eerder waren het de kwistig gelegde landmijnen die de hoogste dodentol eisten of mensen verminkten.

Uit cijfers van het Actiecentrum Mijnen van de Verenigde Naties en het Internationaal Comité van het Rode Kruis blijkt dat in 1997 in Afghanistan 37 procent van alle verwondingen als gevolg van explosies van militair materieel toe te schrijven waren aan blindgangers. In 2002 was dat aandeel gestegen tot 57 procent. Het aandeel van landmijnen in de oorlogsellende was in 2002 teruggelopen tot 36 procent.

De echte cijfers liggen minstens twee keer hoger, misschien meer, zegt Oleg Bilukha, een arts van de Centra voor Ziektebestrijding en Preventie in de VS die meewerkte aan het onderzoek. Slachtoffers die niet lang genoeg leven om naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis te worden gebracht, duiken meestal niet in de statistieken op.

De meeste landmijnen die in Afghanistan verborgen liggen, dateren van de Sovjet-bezetting in de jaren 80. Maar veel gevaarlijke blindgangers werden afgeschoten of achtergelaten tijdens of na de Amerikaanse invasie die eind 2001 een eind maakte aan het regime van de Taliban.

De Amerikaanse mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch schrijft de stijging van het aantal laattijdige explosies onder meer toe aan de clusterbommen die de Amerikanen inzetten. Dergelijke bommen verdelen zich na het afwerpen in talrijke kleine springladingen, die een grote oppervlakte onveilig maken - ook voor burgers. In de eerste week van de bombardementen voor de invasie wierpen B1-bommenwerpers vijftig CBU-87’s af, goed voor 10.000 kleine bommen.

Volgens Bilukha voeden de nieuwe cijfers het debat over inperking van het gevaar dat uitgaat van blindgangers en andere onontplofte bommen. Moeten bommen en munitie opvallender worden zodat ze sneller worden gevonden, of juist minder opvallend zodat kinderen er niet meer door worden aangetrokken? En hoe kan het aantal blindgangers beperkt worden? Een verbod op clusterbommen zou in elk geval een stap zijn.

In november 2003 kwamen tientallen hulporganisaties samen in Den Haag om een wereldwijd verbod op de aanmaak van, de handel in en het gebruik van clusterbommen en vergelijkbare explosieven te eisen. Dat kan door die bommen op te nemen in de in 1980 opgestelde conventie over Bepaalde Conventionele Wapens. Die verbiedt wapens die een onmenselijke uitwerking hebben of geen onderscheid maken tussen gewapende tegenstanders en burgers. Ruim een jaar later is dat nog altijd niet gebeurd, en dat stelt volgens de zogenaamde Cluster Munitions Coalition het nut van de conventie zelf in vraag. Landen als Zwitserland, Noorwegen, IJsland en Nieuw-Zeeland willen beweging brengen in de zaak, zegt Thomas Nash van de Mines Action Canada, maar bij de belangrijkste landen die clusterbommen in hun arsenaal hebben - de VS, Groot-Brittannië en Rusland - is het wachten op initiatieven die het probleem echt kunnen oplossen. Nash hoopt dat harde statistieken over de gevolgen van clusterbommen de druk op die landen kan verhogen. In maart publiceert de coalitie daarom ook een wereldwijde studie over de impact van clusterbommen. Een voorlopige conclusie is wel dat clusterbommen al bij al maar een beperkt deel van niet-ontplofte munitie uitmaken.

Ondanks grote inspanningen is het probleem in Afghanistan nog verre van opgelost. VN-experts, gespecialiseerde bedrijven en Afghaanse organisaties hebben al 2,8 miljoen landmijnen en blindgangers onschadelijk gemaakt op een oppervlakte van 320 miljoen vierkante meter. Nog minstens 815 miljoen vierkante meter moeten onder handen worden genomen. (PD)