Boekenbeurs succesvol ondanks hoog aantal analfabeten

De lichte economische vooruitgang in Brazilië straalt ook af op de tweejaarlijkse boekenmarkt die afwisselend in São Paulo en Rio de Janeiro wordt gehouden en het grootste van zijn soort is op het hele continent. De boekenverkoop stagneerde in 2003, maar dit jaar is het al optimisme wat de klok slaat. De organisatoren van de boekenbeurs zagen hun 45.000 vierkante meter beschikbare ruimte binnen mum van tijd verhuurd aan 262 exposanten, die samen 830 uitgeverijen vertegenwoordigen. 2000 titels maken tijdens de beurs hun debuut, en meer dan 700 activiteiten, van symposia tot en met presentaties van auteurs, staan er op het programma. De boekenbeurs is het belangrijkste culturele evenement in Brazilië voor de promotie van literatuur.

Elke Braziliaan leest gemiddeld 1,8 boeken per jaar, een derde van het aantal in industrielanden zoals de Verenigde Staten en Italië. In de helft van de gevallen koopt de lezer het boek. Volgens een onderzoek dat de Braziliaanse Kamer van Boeken CBL in 2001 deed, kopen 26 miljoen van de 178 miljoen Brazilianen af en toe een boek, ofwel 30 procent van de geletterden boven de 18 jaar. Volgens het Braziliaanse Instituut van Aardrijkskunde en Statistieken is 11,8 procent van de inwoners ouder dan 15 jaar volledig analfabeet (14,6 miljoen) en is 25,9 procent van de bevolking functioneel analfabeet (32,1 miljoen). Dat ook geletterde Brazilianen niet veel boeken kopen, komt doordat lezen gewoon niet populair is, en omdat de gemiddelde inkomen vrij laag liggen.

Boekhandels in Brazilië zijn schaars, en lange tijd hebben boekverkopers grote moeite moeten doen om hun producten aan de man of vrouw te brengen. Ook de overheid droeg niet bij aan de verspreiding van het boek in het Latijns-Amerikaanse land. In de afgelopen decennia zijn duizenden boekhandels gesloten, en werden onderwijsboeken door diezelfde overheid direct van de uitgever gekocht en verdeeld onder studenten. Die actie zorgde ervoor dat meer dan de helft van alle gedrukte boeken werden verwijderd.

Brazilië kampt ook met het ontbreken van bibliotheken, die met name in landen waar een bevolking in armoede leeft van essentieel belang zijn. 1200 van de 5600 gemeenten in Brazilië hebben geen bibliotheek en dit leidt ertoe dat uitgeverijen de oplage van nieuwe boeken beperken tot maximaal 3000, waardoor boekenprijzen de hoogte in schieten en kopers ontmoedigd raken.

Evandro dos Santos, een metselaar uit een afgelegen buurt van Rio de Janeiro, probeert op eigen manier iets te doen aan het gebrek aan officiële bibliotheken. Dos Santos richtte vijf jaar geleden een deel van zijn huis in als bibliotheek. Hij begon met 50 boeken die hij op straat had gevonden, maar door schenkingen en een grote persoonlijke inspanning is dat nu uitgegroeid tot een bibliotheek met meer dan 30.000 titels.

Ook Brasilia, de hoofdstad van Brazilië, kent dergelijke initiatieven. Luiz Amorim, slager van beroep, was tot zijn zestiende analfabeet, begon in 1994 met een paar boeken en heeft vandaag in zijn slagerij-annex-bibliotheek meer dan 6000 boeken te leen. Amerim heeft de bekendheid door de ongewone combinatie aangegrepen om tal van culturele en culinaire activiteiten te organiseren waarbij Brazilianen tevens worden aangemoedigd om meer te gaan lezen. (FD/AD)