“Boeren kunnen profiteren van crisis”

Wat zijn de effecten van de crisis voor de landbouw in Latijns-Amerika. Zal de armoede op het platteland groeien?
Josefina Stubbs: Ik denk dat de huidige crisis een opportuniteit kan zijn voor de landbouwsector, ook al klinkt dat raar. Het is een opportuniteit omdat landen, regeringen, bevolkingen en producenten meer en meer beseffen dat 60 procent van de voeding geproduceerd wordt door kleine boeren.
In een land als Brazilië, met een bevolking van 189 miljoen mensen, is het familiebedrijf – kleine oppervlakten die door vaak erg arme mensen bewerkt worden – goed voor 70 procent van het voedsel. We hebben het over een enorme macht: het potentieel van die mensen is ronduit buitengewoon.
Het geval van Brazilië is erg interessant. Het ministerie van Landbouwontwikkeling werkt aan een systeem om die kleine boeren te ondersteunen, ze toegang te geven tot financiering en een markt voor hun producten te verzekeren. Belangrijker nog is dat de overheid een deel van hun productie aankoopt om uit te delen in scholen en ziekenhuizen. Brazilië is een belangrijk voorbeeld van hoe een markt kan ontstaan in het land zelf, hoe de producten van kleine boeren gekocht worden om de rest van het land te voeden, en hoe zo een inkomen voor hen gecreëerd wordt.
Is Brazilië een uitzondering?
Guatemala is een ander voorbeeld. Daar vormen internationale handelsverdragen en internationale handelsopportuniteiten nieuwe kansen voor de producenten. In de voorbije tien tot vijftien jaar is Guatemala een van de grootste uitvoerders van groenten naar de Verenigde Staten geworden.
Wat zijn de gevolgen van de financiële crisis daarvoor?
Dat werd mij in Haïti, Guatemala en andere landen in zeer simpele berekeningen uitgelegd. Men zegt er: “We kopen een hoop voedsel in het buitenland om onze bevolking te voeden.” Er moet dus geld uitgegeven worden, dollars in Latijns-Amerika. En elke dollar die buiten het land gespendeerd wordt, kan in het land niet meer gebruikt worden voor allerlei diensten.
Ik hoop dat de discussie over de crisis ook rekening houdt met het thema van de plattelandsontwikkeling en het thema van de kleinschalige landbouw. Dat men die bekijkt als een manier om geld binnen het land te houden, en als sleutel tot werkgelegenheid en voedselzekerheid.
Voor ons is het de uitdaging om landbouw te stimuleren als een manier om de economie aan te zwengelen en werkgelegenheid te scheppen maar ook als een manier om de inkomenskloof te helpen dichten.
Is de voedselveiligheid in Latijns-Amerika in gevaar?
Zolang je afhankelijk bent van andere landen om je bevolking te voeden, is er sprake van een gebrek aan voedselveiligheid. Ik denk dat de regio begint in te zien dat voedselzekerheid belangrijk is en dat we niet gewoon afhankelijk mogen zijn van import, omdat de fluctuaties op de internationale markten een gevaar kunnen vormen.
Midden-Amerika en de Caraïben hebben het meeste geleden onder deze crisis. Als er bijvoorbeeld een gebrek aan maïs is, zoals in Mexico, dan is dat niet alleen een probleem voor de voeding, maar ook als veevoeder voor de kippen; en je hebt veel meer graan nodig om broden te bakken.
Ik ben vooral verbaasd over hoe weinig de kleine boeren in Latijns-Amerika eigenlijk nodig hebben. De mensen wachten niet af of ze iets krijgen van de overheid. Ze hebben enkel de basisbehoeften nodig om te kunnen produceren, zich te kunnen organiseren en toegang te krijgen tot de markt. De mensen zijn niet noodzakelijk afhankelijk.
Zijn de mogelijkheden eerlijk verdeeld onder de mannelijke en vrouwelijke bevolking? Hebben vrouwen dezelfde toegang tot land, leningen en loon?
Wat Latijns-amerika betreft, hebben bijna alle landen de wet aangepast om vrouwen gelijke rechten te geven op land. In Guatemala, in Honduras, in Colombia en veel andere landen zijn die wetten al van kracht. Mede dankzij druk van de sociale beweging en vrouwenbeweging is de situatie in Latijns-Amerika erg veranderd.
Maar het is duidelijk dat het probleem niet enkel te maken heeft met toegang tot land. Het probleem is dat vrouwen het moeilijker hebben om een lening te krijgen in de bank. Ze raken ook minder makkelijk aan grondstoffen, zoals zaden en meststoffen.
We controleren altijd of de organisaties waarmee we werken ook vrouwelijke leden hebben, en we werken nauw samen met vrouwenorganisaties om te kijken of ons project ook vrouwen ten goede komt.
Waar is er nog werk aan de winkel?
Naar mijn gevoel moet er nog gewerkt worden aan de toegang van vrouwen tot de markt. Er is een kloof tussen hen en de producentenorganisaties, tussen hen en de bedrijven die de producten opkopen. Ze beschikken vaak niet over de informatie, de technologie, de contacten, en ze nemen meestal niet deel aan vergaderingen met buitenlandse opkopers.
Als je een rondreis ziet van producenten die hun producten voorstellen, zie je meestal mannen. Dat is het gevolg van het feit dat de huiselijke taken niet herverdeeld zijn. Dus als er een reis naar Italië georganiseerd wordt om de chocolade van een organisatie voor te stellen, zijn het in de meeste gevallen de mannen die de reis ondernemen.