Boliviaanse paranoten smaken naar uitbuiting

Sinds de achteruitgang van de rubberteelt is het verzamelen van paranoten de belangrijkste economische activiteit in de Boliviaanse wouden aan de grens met Brazilië. Tijdens de voorbije oogstperiode, van november 2007 tot maart 2008, haalden er volgens het Boliviaans Instituut voor Buitenlandse Handel 30.000 mensen een inkomen uit het verzamelen en exporteren van paranoten.

Prijsdumping

Amper 2 procent van de oogst wordt in Bolivia geconsumeerd; de rest gaat naar Europa, de VS en Azië. De uitvoer leverde de voorbije oogstperiode ongeveer 54 miljoen euro op, maar de notenrapers zagen maar een fractie van dat bedrag. De noten worden verzameld in manden van 23 kilogram, en die gaan doorgaans voor 7 tot 12 euro van de hand. Maar de voorbije oogst haalden de groothandelaars en de ondernemers die de noten exporteren de prijs kunstmatig omlaag, tot amper twee euro per mand, zegt María Saravia van de Federatie van Inheemse Volken in Bolivia. Om een mand te vullen is algauw twaalf tot veertien uur nodig.

Plaatselijke indianen die noten rapen in woudgebieden waar ze zeggenschap over hebben, zoeken opkopers die een betere prijs bieden. Maar de meerderheid van de rapers komt uit de steden en is overgeleverd aan wat de ondernemers die hen inschakelen, willen betalen. Omdat het loon zo laag is, brengen rapers vaak vrouw en kinderen mee om hun manden sneller te kunnen vullen. Ze moeten lange afstanden afleggen naar de plaatsen waar de bomen groeien, en kunnen meestal ook niet op hulp rekenen als ze ziek worden in de dichte bossen.

“Ze hebben geen ziekte- of ongevallenverzekering, ze betalen geen bijdragen voor de sociale zekerheid en de arbeidswetgeving beschermt hen niet omdat de staat de regels niet kan afdwingen”, vat Bruno Rojas samen, een onderzoeker van het Studiecentrum voor Sociale en Landbouwkundige Ontwikkeling (Cedla). Het Cedla onderzocht de werkvoorwaarden van de notenrapers in opdracht van het Boliviaanse Ministerie van Arbeid, het VN-Kinderfonds Unicef en de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Hivos

Slavernij

De tot vijftig meter hoge bomen die de paranoten leveren, groeien in hete en vochtige wouden. Vroeger werd hier ook veel rubber geoogst en katoen verbouwd. Veel notenrapers zijn de nakomelingen van de arbeiders die de grootgrondbezitters fortuin hielpen vergaren met die natuurlijke rijkdommen. Ze werden behandeld als slaven. Notenrapers en rubbertappers moesten bijvoorbeeld ook gratis meehelpen in het huishouden of op de plantages van de grootgrondbezitters.

Ook nu zijn sociale wantoestanden schering en inslag. Volgens het Boliviaanse ministerie van Arbeid waren er twee jaar geleden 2600 kinderen en meer dan 2000 jongeren actief als notenraper. Bij het kraken, pellen, sorteren en verpakken van de noten werden nog eens 450 kinderen en 1400 jongeren ingeschakeld.

Minister van Arbeid Calixto Chipana heeft beloofd de resultaten van het recente onderzoek mee te nemen in zijn nationaal plan voor de geleidelijke eliminatie van de kinderarbeid. Van de 1,5 miljoen Boliviaanse kinderen tussen zeven en dertien werken er naar schatting 116.000.

Er zijn ook paranoten uit eerlijke handel te koop in België en Nederland. De importeurs van die noten werken samen met coöperaties die hun leden een eerlijk loon en goede arbeidsvoorwaarden bieden.