Brazilië en Argentinië vieren 20-jarige 'vriendschap'

In 2002 had Argentinië een handelsoverschot van 2,4 miljard dollar met Brazilië. In 2004 was dat overschot veranderd in een tekort van 1,8 miljard. Dat negatieve bedrag steeg tussen januari en oktober van dit jaar tot bijna 3 miljard dollar.

Die cijfers zijn aanleiding voor de steeds luidere protesten vanuit Argentinië, ook aan de vooravond van de topontmoeting in de Argentijnse grensstad Puerto Iguazú. Daar worden morgen de Argentijns-Braziliaanse vriendschapsbanden gevierd. De bijeenkomst is tevens een gelegenheid voor de ondertekening van nieuwe samenwerkingsovereenkomsten.

Op 30 november, precies twintig jaar geleden, ontmoetten de presidenten van Argentinië en Brazilië - toen Raúl Alfonsín en José Sarney - elkaar aan de Braziliaanse kant van de grens, in Foz de Iguaçu. De daar ondertekende Verklaring van Foz de Iguaçu luidde een nieuw tijdperk tussen beide landen in. De twee buurlanden lieten een periode van wederzijds wantrouwen en rivaliteit achter zich. In plaats daarvan kwam samenwerking op diverse terreinen, die de basis legde voor het zes jaar later opgerichte Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur. Aan dat handelsblok doen ook Paraguay en Uruguay mee.

Sindsdien groeide de handel tussen Argentinië en Brazilië spectaculair, van 2 miljard dollar in 1990 tot bijna 16 miljard dit jaar. Desondanks was de relatie tussen de Mercosur-landen zelden vredig. Zij kenmerkte zich door wederzijdse beschuldigingen, handelsdisputen en onenigheid over international kwesties.

De huidige frictie tussen Argentinie en Brazilie komt voort uit een Argentijns voorstel dat importquota en de verhoging van importtarieven mogelijk moet maken als producten uit andere Mercosur-landen een deel van de nationale economie bedreigen.

Het directe doel van Argentinië is om de instroom van Braziliaanse producten af te remmen. Die hindert volgens Buenos Aires de ‘re-industrialisatie’ van Argentinië. Brazilië zou niet onwelwillend tegenover zo’n afspraak staan, maar het land verbindt er wel de voorwaarde aan dat per geval bekeken wordt of importbeperkingen gerechtvaardigd zijn. Een land moet de mogelijkheid houden om tegen een besluit in beroep te gaan, om misbruik van de afspraak te voorkomen.

Volgens Rubens Barbosa, voorzitter van de Raad voor Buitenlandse Handel van de Industriele Federatie van Sao Paulo (FIESP), zijn dit soort handelsbarrières echter niet in de geest van een vrijhandelsblok en een douane-unie zoals de Mercosur. Voor gevallen van oneerlijke concurrentie bestaan al antidumping-maatregelen.

Barbosa zegt dat Mercosur commercieel gezien goed functioneert, aangezien de handel tussen de vier lidstaten snel groeit en geschillen doorgaans worden opgelost binnen de betrokken sectoren. Recent werd onenigheid over Braziliaanse producten als schoenen, kleding en koelkasten, opgelost via afspraken met Braziliaanse bedrijven die beloofden hun export te beperken.

De Mercosur heeft een institutioneel probleem, zegt Barbosa, verwijzend naar de constante schendingen van de in het verdrag afgesproken regels door alle partners. De regeringen houden zich niet aan de regels die ze zelf hebben opgesteld.

Barbosa noemt als voorbeeld het gemeenschappelijk buitentarief, een sleutelelement in elke douane-unie, dat bij de Mercosur zo lek is als een zeef omdat het honderden uitzonderingen kent. Die uitzonderingen zouden afgeschaft moeten worden, maar Argentinië wil ze nog jaren in stand houden, zegt Barbosa.

De Mercosur lijdt aan structurele problemen die niet opgelost worden, wegens een gebrek aan planning op het gebied van geïntegreerde ontwikkeling en economische herstructurering, zegt Tullo Vigevani, professor aan de Staatsuniversiteit van Sao Paulo.

Hij constateert dat tussen de lidstaten flinke concurrentie gaande is in de landbouwsector. Rijstproducenten uit het zuiden van Brazilië blokkeren de import van Argentijnse en Uruguayaanse rijst, terwijl de regeringen van Argentinië en Brazilië ruziën over de afzetmarkten voor vlees en sojabonen.

De Mercosur verdwijnt niet, maar het handelsblok loopt het risico te vervallen tot beperkte vrijhandelszone, iets wat bij de oprichting nooit de bedoeling is geweest, aldus Vigevani. (JS/PD)