Buitenlandse stagiairs worden uitgebuit in Japan

Arbeidsrechtenorganisaties die werken met buitenlandse stagiairs, die meestal op een driejarig visum uit Aziatische landen komen, zeggen dat het opleidingsprogramma eenvoudigweg niet werkt.
“Er zijn teveel problemen”, zegt Lila Abiko, advocaat bij het Advocatennetwerk voor Stagiaires. Het programma is volgens haar een “rookgordijn dat het voor Japanse bedrijven mogelijk maakt goedkope arbeid in te huren, zonder respect voor arbeidsrechten.”
Abiko’s netwerk is betrokken bij 25 rechtszaken die zijn aangespannen door buitenlandse stagiairs tegen hun Japanse bazen. De stagiairs zeggen nog geld tegoed te hebben, raakten gewond op hun werk of werden in hun ogen ten onrechte ontslagen.

Kennisuitwisseling

Het idee achter de stages is dat ze zorgen voor uitwisseling van (technische) kennis, iets wat de Japanse regering graag wil bevorderen. Het Japanse stageprogramma werd twintig jaar geleden opgezet en trok sindsdien duizenden jonge stagiairs, vooral uit buurlanden. Meestal komen ze terecht bij kleine en middelgrote bedrijven in de levensmiddelen(verpakking)industrie, machine-industrie, metaal en landbouw.
Vorig jaar was Japan gastland voor ruim 50.000 buitenlandse stagiairs. Daarvan kwamen er bijna 41.000 uit China, gevolgd door Vietnam (2677 stagiairs) en de Filipijnen (2661). Meer dan 60 procent van de jonge arbeidskrachten was vrouw en 70 procent was tussen twintig en dertig jaar oud.
Veel stagiairs klagen dat ze niet het werk te doen krijgen dat hen was beloofd. Li Qingzhi, een 35-jarige Chinees, heeft een rechtszaak aangespannen tegen zijn voormalige werkgever, een bedrijf dat huisraad produceert. Hij wil betaling van zijn overuren. “In China werd me beloofd dat ik Japans koken kon leren. Dat was de reden dat ik solliciteerde”, zegt hij via een tolk.
Bij zijn aankomst in Japan in 2008, moest Li in de fabriek werken. Daar kreeg hij als taak het afval op te ruimen. Ook moest hij gras maaien op de bergen, zodat er ruimte kwam voor bamboeteelt. En dat nadat hij bijna 6500 euro had betaald aan het bemiddelingsbureau.
In het contract stond dat Li een vergoeding van 520 euro per maand krijgen vanaf het tweede jaar in het bedrijf. Voor overwerk kreeg hij echter maar 1,40 euro per uur, terwijl het wettelijk minimum in Japan is vastgesteld op ruim 6 euro.

Textielindustrie

Ichiro Takahara, hoofd van de Vakbond Netwerk Fukui in West-Japan, zegt dat bij zijn organisatie maandelijks driehonderd stagiairs aankloppen. In alle gevallen gaat het om vrouwen die werken in de textielindustrie in die regio.
“De vrouwen willen advies omdat hun bazen overwerk niet betalen of weigeren vakantiedagen te geven”, zegt hij. “Het bemiddelingsbureau dat de stages regelt, neemt geen enkele verantwoordelijkheid.”
Takahara zegt dat de stagiaires, meestal Chinezen, nauwelijks Japans spreken. Hij voegt eraan toe dat hun vaak zachtmoedige natuur en bereidheid om lang te werken, ze kwetsbaarder maakt voor uitbuiting.
Uit gegevens die Netwerk Fukui verzamelde, blijkt dat elke buitenlandse stagiair in een textielbedrijf gemiddeld honderd uur per maand overwerkt. Vaak rechtvaardigen bedrijven het niet-betalen van overwerk door naar de recessie te verwijzen.
Op 1 juli werd de wetgeving aangescherpt, zodat bedrijven sneller aangepakt kunnen worden als ze niet of te weinig betalen. Ook werd de status van stagiairs in het eerste jaar veranderd van ‘trainee’ naar volwaardig werknemer. Daarmee vallen ze onder de reguliere arbeidswetgeving en is dus ook het minimumloon voor hen van toepassing. Voor 1 juli was dat pas zo vanaf het tweede jaar van het verblijf.
Hiroshi Makajima van de Arbeidersunie Gentoitsu zegt dat de aanpassingen belangrijk zijn. Hij vindt de bescherming van de stagiairs echter nog steeds onvoldoende. Ze kunnen nog steeds niet tussentijds van bedrijf veranderen of onderhandelen over een ander opleidingsprogramma. “Bedrijven zien buitenlandse stagiairs nog steeds als personen waar ze van kunnen profiteren.”