Burundi succesvol in jacht op corruptie douaniers

“We zijn al gecontroleerd”, zo roept een groepje Congolese vrouwen beladen met stoffen. De zoveelste controle op het 20 kilometer lange traject tussen Gatumba op de grens met Congo en de hoofdstad Bujumbura is er zichtbaar teveel aan. Sinds enkele maanden moeten ze niet alleen stoppen voor de wegversperringen van de douane, maar ook voor de anti-corruptiepolitie die controleert of er geen geld aan de handen van de douaniers is blijven plakken.
Onderzoek van de Burundese anticorruptiewaakhond OLUCOME heeft uitgewezen dat de douaniers de meest corrupte ambtenaren zijn. Een grenswachter die geld achteroverdrukt dat bestemd is voor de staatkas, riskeert nochtans zijn baan te verliezen en een gevangenisstraf.
De agenten van de anticorruptiebrigade zijn overal, zeggen twee anonieme douaniers: “Sommigen staan duidelijk zichtbaar bij een grenspost, maar anderen doen zich voor als bestuurders van fiets- of motortaxi’s. Ze komen plots vanuit het niets opgedoken.”
De handelaars zijn blij met de extra controle. Door de steekpenningen die ze onderweg moesten betalen was het bijna onmogelijk geworden nog winst te maken met de grenshandel tussen Congo en Burundi. “We kunnen ons geld beter geven aan de staat, die ervoor zorgt dat kinderen gratis naar school kunnen gaan en jonge moeders kunnen bevallen”, zegt een verkoopster van tweedehandskleren met veel overtuiging.
Volgens cijfers van de douane werd in september van dit jaar tien miljard Burundese frank (ongeveer 10 miljoen euro) opgehaald, tegenover slechts acht miljard frank eind juni. De regering is uiteraard blij met de extra inkomsten. Meer dan een kwart van het jaarlijkse overheidsbudget van 428 miljard Burundese frank, 118 miljard frank, is afkomstig van douane-inkomsten, meer nog dan van belastingen (108 miljard frank).
Maar er zijn ook handelaars die klagen. Door de extra controles verliezen ze nog meer tijd, en dus geld. “De meesten van ons reizen op een dag heen en terug tussen Congo en Burundi. Door het oponthoud komen we vaak te laat in Bujumbura aan om nog op tijd terug naar huis te kunnen gaan. Als we moeten blijven overnachten, kost dat geld”, zegt een stoffenverkoopster. De handelaars hebben aan de administratieve overheid in Gatumba gevraagd het aantal wegversperringen te verminderen.
De corruptiebestrijders richten hun blik intussen op andere geledingen van het Burundese overheidsapparaat, waar ambtenaren zich vaak laten betalen voor diensten die ze eigenlijk gratis moeten leveren. Een fiscaal adviseur raadt zijn klanten tegenwoordig aan regulier belastingen te betalen, in plaats van de ambtenaar om te kopen die zich met hun dossier bezighoudt. “Heel wat mensen zijn verrast wanneer hun bezittingen openbaar worden verkocht, omdat hun achterstallige belastingen nog worden verzwaard met boetes.”