China’s woelige woestijn

Een schijn van economische welvaart en autonomie verbergen de harde politieke en religieuze onderdrukking van de Oeigoeren. Het inkomen van een Oeigoerse boer is vijfmaal lager dan dat van een ingeweken Chinese arbeider en in het bankwezen, de politie, strijdmacht of overheid geraak je als Oeigoer zelden binnen. Samen met wat de Gentse onderzoeker Bruno De Cordier ‘de existentiële angst [van de Oeigoeren] ten aanzien van een numeriek sterkere, gedreven en agressieve tegencultuur [van de Chinezen]’ noemt, leidt dit alles tot onrust en erger.
Tijdens de Olympische Spelen kwamen zestien Chinese agenten om bij een aanslag in Kashgar. Er ontplofte ook een serie bommen in Kuqa en drie agenten werden neergestoken in Yamanya. Ook na de Spelen blijven de incidenten elkaar opvolgen. Dat komt China goed uit want verwijzend naar de aanslagen schildert de overheid schildert elk verzet als terroristisch af. De East Turkestan Islamic Movement bijvoorbeeld wordt gelinkt aan Al Qaeda. Internationale waarnemers vinden dat overdreven, al is een handvol Oeigoeren in de periode 1998-2001 wel op training geweest in Afghanistan. Wang Lequan, de partijsecretaris van Xinjiang: ‘Xinjiang zal de intensiteit van repressie tegen etnische separatisten altijd hoog houden en hen zonder genade verwoestende slagen toebrengen.’
China heeft goede redenen om Xinjiang stevig in handen te houden. Nu al komt bijna een derde van alle gas en olie die in China gewonnen wordt uit Xinjiang. Onder de woestijn ligt bovendien de grootste nog niet ontgonnen oliereserve van het land. Totdat die voordeliger aangeboord kan worden, fungeert Xinjiang steeds meer als een draaischijf voor de invoer van olie uit Kazachstan en binnenkort ook uit Pakistan. In dat laatste land investeerde China al bijna een miljard dollar voor een nieuwe oliehaven. In Kazachstan, dat nu reeds olie naar Xinjiang exporteert, werd 6,5 miljard dollar geïnvesteerd. Was Xinjiang vroeger niet veel meer dan een zanderige uithoek van het imperium, dan is de regio vandaag cruciaal voor de toekomst van China. (nm)
Lees hieronder het uitgebreide relaas van Nick Meynens bezoek aan Xinjiang
De opstand der Oeigoeren: deelnemen belangrijker dan winnen?
Tijdens de Olympische Spelen haalde een sluimerend conflict sporadisch de internationale media. Een schijn van economische welvaart en autonomie verbergt de harde politieke en religieuze onderdrukking van de Oeigoeren uit West-China. MO* bezocht de regio en sprak er met slachtoffers van een vergeten conflict. (Nick Meynen)
Kashgar is een eeuwenoud knooppunt van de zijderoute en heeft ook vandaag nog steeds de grootste markt van Centraal-Azië. Een gids die me door de binnenstad leidt, vertelt dat er de afgelopen jaren duizenden minderjarige moslimmeisjes door Chinese officieren meegenomen werden na een nachtelijk bezoek. Een andere gids, die enkel met ja en nee wil antwoorden, bevestigt het verhaal, maar hij heeft te veel schrik om er verder over uit te wijden. Een derde durfde helemaal niets zeggen. Enkel: ‘You are the water that flows away but we are the stones who stay’.
Bruno De Cordier werkte vijf jaar voor de VN in Centraal-Azië en volgt de situatie nu vanuit de Conflict Research Group aan de UGent. De Cordier: ‘Ik heb dat verhaal over de ontvoeringen van jonge vrouwen nog gehoord en gelezen, toen ging dat over bordelen in en rond Shanghai. Je moet oppassen met de talrijke stadslegendes in Centraal-Azië, maar het het lijkt me ook niet volkomen onmogelijk.’
In de aanloop naar de Olympische Spelen waren er geen problemen bij de doortocht van de olympische vlam. Enige navraag leert waarom. Talrijke Oeigoeren werden preventief gearresteerd en op de dag zelf mochten Oeigoeren zelfs niet buiten komen. De hele show bleek een exclusief evenement voor Chinese studenten, bankmedewerkers en ambtenaren. Zelfs toeristen zaten gevangen in hun hotel. Een inwoner van Kashgar vatte het zo samen: ‘Wij hebben geen Dalai Lama, geen Hollywoodsteun en geen boeddhisten maar moslims.’

Goede redenen

In een rapport somt Human Rights Watch een lange lijst schendingen van de mensenrechten op in Xinjiang, waaronder arrestaties, martelingen en executies van vreedzame activisten die hun religie op een voor de staat ‘onaanvaardbare manier’ willen uiten. Frustraties uiten zich in kleine betogingen, bijvoorbeeld tegen een verbod op hoofddoeken, die echter genadeloos in elkaar geslagen worden. Na een woelige periode einde jaren negentig durft de massa niet veel meer te ondernemen. Een kleine groep radicaliseert en pleegt aanslagen gericht op Chinese politie. Tijdens de Spelen kwamen 16 agenten om bij een aanslag in Kashgar, ontploften een hele serie bommen in Kuqa en werden drie agenten neergestoken in Yamanya.
Ook na de Spelen blijven de incidenten elkaar opvolgen. Ze komen China goed uit. Een paar aanslagen laten de regering toe elk verzet als terroristisch af te schilderen. De East Turkestan Islamic Movement wordt dan ook meteen gelinkt met Al Qaeda. Internationale waarnemers vinden dat overdreven, al is een handvol Oeigoeren in de periode 1998-2001 wel op training geweest in Afghanistan. Wang Lequan, de partijsecretaris van Xinjiang: “Xinjiang zal de intensiteit van repressie tegen etnische separatisten altijd hoog houden en hen zonder genade verwoestende slagen toedelen”.
China heeft goede redenen om Xinjiang stevig in handen te houden. Nu al komt bijna een derde van alle gas en olie die in China gewonnen wordt uit Xinjiang. Onder de woestijn ligt bovendien de grootste nog niet ontgonnen oliereserve van het land. In afwachting dat die voordeliger aangeboord kan worden, fungeert Xinjiang steeds meer als een draaischijf voor de invoer van olie uit Kazachstan en binnenkort ook uit Pakistan. In dat laatste land investeerde China al bijna een miljard dollar voor een nieuwe oliehaven. In Kazachstan, dat nu reeds olie naar Xinjiang exporteert, werd reeds 6,5 miljard dollar geïnvesteerd. Was Xinjiang vroeger niet veel meer dan een zanderige uithoek, dan is het vandaag cruciaal voor de weg die China inslaat.

Historisch gezien wordt Xinjiang (letterlijk: nieuw gebied) bevolkt door Oeigoeren van Turkse en Mongoolse origine. Tot midden de twintigste eeuw vormde het gebied soms een onafhankelijke staat, maar sinds Mao China ‘herenigde’ komen de bevelen –en de Chinezen– uit Peking. De bevolking bestond midden vorige eeuw nog voor tachtig procent uit Oeigoerse moslims, vandaag zijn de de Han-Chinezen goed voor veertig procent van de bevolking, tegenover vier procent honderd jaar geleden.
Het inkomen van een Oeigoerse boer is vijfmaal lager dan dat van een Chinese immigrant arbeider. In het bankwezen, bij politie en strijdmacht of overheid kom je als Oeigoer zelden binnen. De autonomie bestaat enkel op papier. De komst van de Chinezen heeft ook zijn goede kanten zoals beter en meer transport, communicatie en handel. Bruno De Cordier stelt echter dat deze voordelen niet opwegen tegen wat hij “de existentiële angst ten aanzien van een numeriek sterkere, gedreven en agressieve tegencultuur” noemt. Die angst kan in China niet geuit worden, maar in Turkse, Kazachse en zelfs Belgische diaspora ontstaan groepen die het voor de Oeigoerse zaak opnemen. Rebiya Kadeer, ooit een genomineerde voor de Nobelprijs vrede, bepleit de Oeigoerse belangen in de VS sinds ze in 2005 uit een Chinese cel kwam.