China steunt Birma maar dringt tegelijk aan op veranderingen

Vorige week was Generaal Maung Aye, de tweede hoogste Birmese militaire leider, op bezoek in China. Er stonden vooral militaire aangelegenheden op de agenda, maar toch hebben de Chinese leiders ook de binnenlandse situatie in Birma besproken met de generaal, die een van de drie toplui is van Birma. Tot een jaar geleden was Maung Aye ook bevoegd voor Economische Zaken. En het is precies het gebrek aan economische ontwikkeling in Birma dat de Chinese beleidslui zorgen baart. Zij zijn beducht voor schaarste, die zou kunnen uitlopen op sociale onrust - iets waar China als de dood voor is.

Op het eerste gezicht werd Maung Aye ontvangen als een nauwe bondgenoot. Zijn bezoek kwam uitgebreid aan bod in de Chinese media en hij had zelfs een ontmoeting met de hoogste Chinese leider Hu Jintao. Dit is vrij ongewoon omdat de generaal geen staatshoofd is en geen sleutelfunctie bekleedt in de regering, al is hij wel de leider van het leger. De ontvangst van Maung Aye illustreert hoe belangrijk Peking de relaties met Rangoon vindt, meent een Aziatisch diplomaat in de Birmese hoofdstad. “Maar onderhuids lopen de spanningen op. China en Birma zijn dan wel bondgenoten, maar het lijdt geen twijfel dat China niet zomaar onvoorwaardelijk het Birmese militaire bewind steunt. President Hu Jintao en de andere Chinese leiders hebben het bezoek van Maung Aye dan ook aangegrepen om hun bezorgdheid te uiten.

Na de ontmoetingen met Hu en met voormalig minister van Buitenlandse Zaken Tang Jiaxuan werd telkens een verklaring verspreid die de Chinese steun voor de Birmese militaire leiders leek te bevestigen. De huidige toestand in Myanmar behoort tot de interne aangelegenheden van het land en China gaat niet akkoord met buitenlandse inmenging of sancties, aldus Tang. Maar toch bleek ook dat de Chinese leiders zich zorgen maken voor de toekomst. Zij benadrukten dat Peking een vriend steunt die het als stabiel beschouwt. Verder zegden zij het proces van nationale verzoening te steunen en riepen zij de Birmese regering op te werken aan economische ontwikkeling en het levenspeil van de bevolking te verbeteren. Als bevriend buurland hoopt China dat Myanmar stabiel zal blijven, dat de etnische groepen er in harmonie leven, dat de economie zal blijven groeien en dat de mensen van Myanmar een gelukkig bestaan leiden, aldus Hu Jintao. Dit was overduidelijk bedoeld als kritiek op het beleid van de huidige regering. De Chinese leiders beschouwen het bewind in Rangoon al een tijdje als mogelijk instabiel. Het is een bewind zonder legitimiteit, meent een Chinese diplomaat in Zuidoost-Azië. Dit gebrek aan legitimiteit zal leiden tot politieke instabiliteit en dat zou in de toekomst een zware bedreiging kunnen vormen voor de stabiliteit in de hele regio.

China maakt zich verder ook zorgen over het gebrek aan economische ontwikkeling in Birma, niet alleen omdat die de basis vormt voor politieke stabiliteit, maar ook omdat de economische groei en welvaart van het zuidwesten van China afhangt van de groeiende economische betrekkingen met buurland Birma. Die zijn alleen maar mogelijk indien de Birmese economie zich ook ontwikkelt en sterk blijft groeien. Maar dat is nu niet het geval en de toenemende economische crisis in Birma vormt een ernstige bedreiging voor de veiligheid in de regio.

China wil proberen invloed uit te oefenen op Rangoon zonder de nauwe banden in gevaar te brengen. Meestal zetten de Chinezen niet zomaar openlijk iemand onder druk, tenminste niet hun vrienden. Maar Peking heeft de Birmese leiders duidelijk gemaakt dat politieke en economische hervormingen noodzakelijk zijn voor een blijvende stabiliteit. Maung Aye heeft te horen gekregen dat Aung San Suu Kyi meteen moet worden vrijgelaten en dat er een politieke dialoog met haar en met de Nationale Liga voor Democratie (NLD) moet komen, weet een bron in Peking. De Chinese leiders beschouwen dit als een eerste stap in een proces van politieke liberalisering. Zij hebben de Birmezen aangeraden te onderhandelen met de oppositieleidster. Maar zij hebben ook gezegd dat Suu Kyi en de NLD niet de enige optie zijn en dat ze ook een dialoog moeten aangaan met andere politieke partijen en etnische groepen.

Een maand geleden deelde de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Li Zhaoxing tijdens een Aziatisch-Europese top in Bali mee dat China het Birma-standpunt deelt van de ASEAN, de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen. Zo wilde hij de overige buitenlandministers duidelijk maken dat het Chinese beleid net als de ASEAN meent dat Aung San Suu Kyi meteen moet worden vrijgelaten en dat het proces van nationale verzoening moet worden hervat. De voorbije twaalf maanden hebben de Chinese leiders verscheidene keren steun betuigd aan de inspanningen van VN-gezant Razali Ismail om de politieke impasse in Birma te doorbreken. Maar hoewel Peking graag politieke en economische veranderingen in Birma wil, wenst het toch dat die geleidelijk aan worden ingevoerd. Net als de Birmese generaals vreest China dat snelle democratische veranderingen zouden leiden tot sociale onrust en instabiliteit - en dat moet te allen koste worden vermeden.