China zet dammenbouw op lager pitje (*)

De Chinese milieuadministratie is opgetogen. “Dit weerspiegelt een beslissing van de topleiders om een evenwicht te vinden tussen ontwikkeling en milieubescherming”, zegt Ma Jun, de directeur van het Instituut voor Openbare en Milieuaangelegenheden. “Dit is geen eenvoudige keuze in het midden van een economische crisis; het maakt duidelijk dat het Peking menens is met de zorg voor het milieu”.

Zorgen om Werelderfgoed

Vorige week schortte het instituut, een officiële milieuwaakhond, de goedkeuring op voor de bouw van twee waterkrachtcentrales langs de middenloop van de Blauwe Rivier (de Jangtse). Twee machtige Chinese staatsbedrijven, Huaneng Power en Huadian Power, waren met de bouw van hun dammen begonnen zonder de resultaten van het verplichte milieuonderzoek af te wachten.

Eind mei al liet de Chinese regering de werken stilleggen aan een controversiële dam op de Nu (een rivier die stroomafwaarts in Birma en Thailand de Salween heet). De Nu is een van de laatste vrij stromende rivieren in de Chinese provincie Yunnan, en over de effecten van de geplande dam om de omwonenden en het milieu is al lang veel te doen. Kranten in Hongkong zeggen dat die effecten nu nog eens zullen worden onderzocht alvorens een definitieve beslissing over de dam wordt genomen.

De drie opgeschorte projecten waren gepland in een regio die bekend staat voor haar natuurpracht en uitzonderlijke biologische rijkdom. In het centrum ervan lopen drie van de grootste rivieren van Azië – de Jangtse, de Nu en de Lacang (die stroomafwaarts de Mekong heet) – nog bijna parallel, tot de laatste twee  rivieren afbuigen naar Zuidost-Azië.

Het centrum van dat gebied is omwille van zijn biologische diversiteit en de etnische minderheden die er leven beschermd als Werelderfgoed, maar het verval van de machtige rivieren die er doorheen stromen, biedt tegelijk fantastische mogelijkheden om stroom op te wekken. De plaatselijke overheden willen dat potentieel benutten. Ze argumenteren dat waterkrachtcentrales de streek uit de armoede kunnen halen en tegelijk de Chinese energiemix milieuvriendelijker kunnen maken.

Dammenbouwers verder afgeremd

Toen er begin dit decennium plannen bekend raakten om 13 dammen te bouwen op de Nu, kwam er zo veel internationaal protest dat Premier Wen Jiabao in 2004 op de rem ging staan. Nu liggen er nog plannen voor vier dammen op de tekentafels, waarvan de regering er dus vorige maand nog een in vraag stelde.

Op de middenloop van de Jangtse zouden acht dammen met bijhorende waterkrachtcentrales moeten verschijnen, een investering van ongeveer 21,5 dollar. Door het terugfluiten Huadian en Huaneng, de belangrijkste investeerders, liggen die dammen nu ook op ijs.

Lokale overheden in de provincies Yunnan en Sichuan hadden het werk aan de dammen in een hoge versnelling geschakeld nadat de regering in de herfst van vorig jaar een relanceplan van 4000 miljard yuan (420 miljard euro) bekend had gemaakt. Maar dat blijkt nu dus geen vrijbrief voor omstreden projecten.

Mekong als uitwijkmogelijkheid

De Chinese milieubeweging en andere tegenstanders van grote dammen scheppen hoop uit de opschorting van de drie projecten. Door de werken aan de dammen op de Jangtse stil te leggen, maakt de regering vooral brandhout van het argument van de voorstanders dat het schrappen van bepaalde dammen de rentabiliteit van de overige geplande dammen op dezelfde rivier naar beneden zou halen. Zolang dat argument gevolgd werd, volgde uit de bouw van één dam meteen automatisch de goedkeuring voor de overige geplande dammen.

Experts vrezen wel dat de plaatselijke overheden en dammenbouwers hun aandacht zullen verschuiven naar de Lancang (Mekong). Op het Chinese deel van die stroom zijn al acht dammen klaar of in aanbouw, terwijl er nog meer plannen op de tekentafel liggen. De effecten op de visserij en landbouw in landen stroomafwaarts - Cambodja, Laos, Thailand, Vietnam en Birma – lijken ingrijpend. Maar tegelijk volgen sommige van die landen het Chinese voorbeeld en bereiden de bouw van eigen dammen op de Mekong voor. China stelt daarvoor zijn expertise en schier onuitputtelijke financiële middelen ter beschikking.

(*) Dit artikel maakt deel uit van de reeks ‘De wereld wordt groen: 20 succesverhalen’. De bijdragen illustreren dat overal ter wereld werk wordt gemaakt van de broodnodige groene revolutie