Colombiaanse paramilitairen scholen zich om tot ‘telefonos’

De meeste telefonos zijn paramilitairen die na het ontwapeningsproces werkloos zijn geworden. Nu maken ze deel uit van een overheidsnetwerk van informanten of van private veiligheidsfirma’s die bekend staan als ‘veiligheidscoöperaties’. Beide initiatieven hebben een groot aantal paramilitairen geadopteerd die hun wapens hebben neergelegd sinds de start van het ontwapeningsproces in 2003. De demobilisatie, die van start ging onder de rechtse regering van president Álvaro Uribe, is het onderwerp van heel wat controverse.

Mensenrechtengroeperingen als het Colombiaans Oecumenisch Netwerk waarschuwen al langer dat het ontwapeningsproces er niet in zal slagen de paramilitaire groepen te ontmantelen die berucht zijn voor hun ongenadige aanpak van echte of vermeende tegenstanders. De VN schreven 80 procent van de zware mensenrechtenschendingen die de voorbije jaren werden gepleegd in Colombia, toe aan die rechtse milities.

In een rapport van september 2005, ‘De paramilitairen in Medellín: demobilisatie of legalisatie?’, uitte Amnesty International zijn bezorgdheid over het paramilitaire ontwapeningsproces. De organisatie stelde vast dat “er geen garanties zijn dat ontwapende paramilitairen niet gewoon gerecycleerd kunnen worden in het conflict als werknemers van private veiligheidsfirma’s”.

Ook de netwerken van informanten bieden een alternatief voor paramilitairen die de wapens neerleggen. Het is een ideetje van president Uribe. Toen hij in 2002 aan de macht kwam, beloofde hij een netwerk op te richten van een miljoen burgerlijke informanten. Zij moesten informatie verzamelen over illegale gewapende groeperingen en die doorgeven aan het leger.

“Er zijn geen garanties dat het ‘informatienetwerk’ niet wordt gebruikt om gegevens te verzamelen over lokale mensenrechten- en gemeenschapsactivisten”, waarschuwt Amnesty.

Niet alle telefonos zijn omgeschoolde paramilitairen. Er werken ook gewone burgers mee. Hoe gevaarlijk nee zeggen kan zijn, ondervond Henry Murillo, een 29-jarige leraar die eind maart werd neergelegd door een jonge ‘sicario’, een huurmoordenaar. Murillo overleefde de zes kogelinslagen, al blijft hij waarschijnlijk voor altijd verlamd.

“Henry werd neergeschoten omdat hij weigerde telefono te worden”, zegt priester Francisco de Roux, de directeur van het Magdalena Medio Programma voor Ontwikkeling en Vrede (PDPMM). Het programma ijvert voor de mensenrechten en duurzame ontwikkeling in de regio.

De aanslag op Murillo kwam er kort na de moord van 22 maart op de 26-jarige Yamile Agudelo. De activiste, die een acht jaar oude dochter nalaat, was lid van de Organicación Femenina Popular (OFP), een vredesgroep van vrouwen in de stad Barrancabermeja.

Agudelo, wier moeder ook lid is van de OFP “was brutaal gefolterd, verkracht en vermoord, en daarna gedumpt op een vuilnisbelt”. Het OFP meldde ook dat Claudia Pinto, een 27-jarige studente en moeder van een kind van drie, onlangs “verbrand werd in haar gezicht en op haar borst, waarschijnlijk door zuur dat over haar werd uitgegoten door twee mannen op een motorfiets”.

Volgens Colombiaanse mensenrechtenorganisaties zijn het soms telefonos die huurmoordenaars inzetten om mensen te vermoorden. Net als de vroegere paramilitairen lijken de telefonos ervan uit te gaan dat al wie het niet met hen eens is, ‘gevaarlijk’ is en beter uit de weg wordt geruimd. (JVP,PD)