Communisten regeren nog steeds in Slovakije

Sommige voormalige dissidenten weigerden eerder deze week deel te nemen aan een officiële bijeenkomst ter herdenking van de Fluwelen Revolutie, waarbij in 1989 het communistische regime in het toenmalige Tsjechoslovakije viel. Tijdens de herdenking, waar ook premier Robert Fico aanwezig was, waren voormalige communistische functionarissen uitgenodigd als spreker.

De herdenking heeft een debat losgemaakt over de manier waarop voormalige communistische partijchefs en agenten van de geheime politie na de revolutie hun leven konden inrichten. Het zou hun aan niets ontbroken hebben, terwijl voormalige politieke gevangenen geen compensatie kregen voor de vervolging door de staat.

“Ik woon geen evenement bij waar de val van het communisme wordt herdacht door ex-communisten”, zegt Miroslav Kusy, voormalig dissident die een belangrijke rol speelde bij de revolutie. “Dat is alsof je fascisten een viering laat organiseren over een opstand tegen de nazi’s.”

“We horen continu over de goede dingen van het communisme. Net zoals je goede dingen in het fascisme kunt zien: iedereen had werk en Hitler hield van honden. Maar het regime als geheel was ziek en dat was bij het communisme niet anders. De goede kant ervan belichten gaat in tegen het gezond verstand.”

Democratie

De communisten kwamen in 1948 aan de macht in Tsjechoslovakije, na een coup. In de 41 jaar die daarop volgden, werden honderden mensen vermoord en gemarteld. Tienduizenden mensen werden gevangen gezet of gedwongen tewerkgesteld, nadat ze de indruk gewekt hadden niet loyaal aan het regime te zijn. De gevreesde geheime politie gebruikte een netwerk van agenten en informanten om verdachte, potentiële dissidenten en ‘lastige’ individuen te intimideren.
 
Tijdens de revolutie in november 1989 werd de Communistische Partij op vreedzame wijze gedwongen de macht neer te leggen. De regering trad na massale protesten in het hele land af.  Er werd een interim-regering gevormd waarin veel communisten zitting namen en enkele maanden later volgden de eerste vrije verkiezingen.

Sindsdien wisten voormalige leden van de Communistische Partij belangrijke posities in het land te veroveren. “Ik ben daar teleurgesteld over, maar we hebben ze zelf gekozen, op democratische wijze. En die democratie en keuzemogelijkheid was wat we wilden tijdens de revolutie”, zegt Kusy.

Fico, leider van de linkse Smerpartij, werd in 1987 lid van de Communistische Partij. Zijn politieke carrière begon bij de opvolger van de Communistische Partij, de Slovaakse Democratische Linkse Partij. Later vormde hij de Smerpartij. Fico heeft publiekelijk gezegd dat de revolutie van 1989 “geen werkelijke verandering” heeft gebracht in zijn leven. Hij weigerde ook het voormalige regime volledig te veroordelen en bracht tijdens de viering van de Dag van de Arbeid op 1 mei van dit jaar, een communistische groet aan het publiek.

Staatspensioenen

Fico besloot dit jaar om 17 november in Londen door te brengen. Zeventien november is de datum waarop de revolutie begon. Het is tevens een nationale feestdag in Slovakije. Sommige waarnemers interpreteerden zijn afwezigheid als een gebrek aan respect voor landgenoten die in opstand kwamen tegen de communisten.

De premier is echter niet de enige hoge politicus met een communistisch verleden. Ook president Ivan Gasparovic was lid van de Communistische Partij. Zijn voorganger, Rudolf Schuster, was in 1989 de laatste communistische leider van het Slovaakse parlement.

Milan Cic, de laatste minister van Justitie in het Slovaakse communistische regime en destijds verantwoordelijk voor de detentie van dissidenten, werd de eerste premier van het Slovakije na de revolutie. Daarna kreeg hij verschillende hoge posten tijdens opeenvolgende regeringen.

Ook oormalige leden van de geheime politie (StB) kwamen weinig tekort na de Fluwelen Revolutie. Alojz Lorenc, het laatste hoofd van de geheime politie, werkt nu bij een van de grootste financiële bedrijven in het land. Hij richtte in de jaren negentig een succesvol IT-bedrijf op, nadat hij in Tsjechië een veroordeling voor illegale arrestaties en detentie van dissidenten tijdens de revolutie wist te ontlopen.

Voor veel voormalige politieke gevangenen, die zowel financieel als fysiek en mentaal moeilijke tijden hebben gekend, is het moeilijk te verkroppen dat oud-leden van de geheime politie hogere staatspensioenen ontvangen dan zij.

Volgens het dagblad Sme lopen de pensioenen van StB-leden op tot 800 euro per maand. Het nationale gemiddelde is 330 euro. Het maximum pensioen voor voormalige politieke gevangenen is 700 euro. Zij komen daarvoor alleen in aanmerking als ze langer dan tien jaar hebben vastgezeten. Andere voormalige dissidenten krijgen ongeveer de helft van dat bedrag.