Crisis komt aan bij de armsten

De schattingen over de verwachte stijging van de armoede lopen uiteen. De Wereldbank ging er eind 2008 van uit dat er wereldwijd 46 tot 53 miljoen armen zullen bijkomen. Inmiddels zijn de economische vooruitzichten nog verslechterd en moet dit cijfer dus waarschijnlijk naar boven toe worden bijgesteld. De economische neergang komt er ook op een moment dat veel arme mensen nog moeten bekomen van de snelle stijging van de voedsel- en brandstofprijzen in 2007 en 2008. Daardoor belandden al 130 tot 155 miljoen mensen in de armoede.

Effecten voelbaar

Onderzoekers van het Institute for Development Studies van de Universiteit van Sussex gingen in februari in Bangladesh, Indonesië, Kenia, Jamaica en Zambia na hoe de arme bevolking daar getroffen wordt door de opeenvolgende schokken. De conclusie is dat de economische crisis er al voelbaar wordt, terwijl de gevolgen van de voedsel- en de brandstofcrisis van vorig jaar nog niet verteerd zijn. Arme mensen eten er minder vaak en minder voedzaam. Sommige gezinnen halen hun kinderen van school of sturen ze in het geval van Bangladesh en Indonesië naar de goedkopere koranscholen. In Zambia en Kenia hoorden de onderzoekers verhalen over groeiende aantallen kinderen en meisjes die in de prostitutie verzeilen.

In alle onderzochte landen leeft het gevoel dat de overheid niet genoeg doet om de gevolgen van de stijgende armoede aan te pakken of dat de hulp niet bij de allerarmsten terecht komt. Op Indonesië na vinden arme mensen dat ook hulporganisaties en traditionele solidariteitsmechanismes tekort schieten.

Lichtpuntjes

Het goede nieuws is dat regeringen van middeninkomenslanden wel degelijk veel negatieve gevolgen van crisissen kunnen inperken of vermijden. Brazilië en Indonesië slaagden er tijdens de crisissen van eind de jaren 90 door gerichte steunmaatregelen bijvoorbeeld in het geboortegewicht van baby’s op peil te houden, terwijl Mexico en Maleisië er in 1994 en 1997 voor zorgden dat er evenveel kinderen naar school bleven gaan. Zware crisissen bieden vaak een kans om het sociaal vangnet te versterken, zeggen de Britse onderzoekers.

Een ander lichtpuntje is de belangrijke rol die China als nieuwe handelspartner en investeerder speelt in veel arme landen. Experts gaan ervan uit dat China met name in Afrika als een buffer zal dienen voor de negatieve gevolgen van de economische achteruitgang in de VS en Europa. De vraag naar grondstoffen uit China blijft waarschijnlijk groot, en ook de Chinese investeringen en de ontwikkelingshulp zullen waarschijnlijk niet afnemen. China heeft oog voor zijn strategische belangen in Afrika, en Chinese bedrijven zien de crisis als een kans om een sterkere positie te verwerven, bijvoorbeeld in de energiesector. De Afrikaanse markt dient tegelijk als een uitwijkplaats voor Chinese exporteurs die hun omzet in het Westen zien teruglopen.