Crisis treft de armen zwaar, zegt Wereldbank

‘Twee jaar geleden groeide het mondiale BNP nog met 3,5 procent. Op dit moment krimpt het met 2,5 procent. Dat maakt meteen duidelijk hoe ernstig de huidige economische crisis is’, zegt Uri Dadush, directeur van de Development Prospects Group in de Wereldbank. Dadush liet er bij de voorstelling van het Global Economics Prospects 2009 rapport geen twijfel over bestaan: de crisis is uitgebroken in de VS huiskredietenmarkt, maar ze heeft veel diepere wortels én ze treft intussen ook lage- en middeninkomenslanden. Pakistan, Zambia, Ghana en Madagascar behoren tot de ergst getroffen ontwikkelingslanden. Niet toevallig landen die zich verregaand geïntegreerd hadden in de gemondialiseerde economie.
De totale wereldhandel daalt dit jaar, en dat heeft zich niet meer voorgedaan sinds 1982. Dat heeft op de eerste plaats te maken met het feit dat de grote economieën –de VS, de EU en Japan– in een recessie zitten. Daardoor kunnen veel ontwikkelingslanden een stuk minder van hun grondstoffen uitvoeren, waardoor de prijzen dalen en hun economische groei meteen geraakt wordt. Bovendien stroomt er opvallend minder investeringsgeld uit het Noorden naar het Zuiden. ‘In 2007 bedroegen investeringen in ontwikkelingslanden zo’n biljoen dollar en waren ze goed voor 8 procent van het mondiale BNP. Die investeringsstroom is gehalveerd tot 500 miljard dollar per jaar.’
De klemtoon van het Wereldbankrapport ligt op de grondstoffen. De grondstoffenprijzen hadden in 2007-2008 immers een enorme groei gekend, een soort eindsprint in een lange fase van groei die Andrew Burns, hoofdeconomist bij de Wereldbank, beschreef als ‘zonder voorgaande wat omvang, duur en aantal grondstoffen’. De algemene tendens die de Wereldbank verwacht is een serieuze daling van de grondstoffenprijzen nu de vraag daalt door de economische crisis. Dat is duidelijk merkbaar bij olie en metaalertsen. Burns verwacht dat de prijzen in de komende jaren zullen stabiliseren op een niveau dat zo’n 30 tot 40 procent hoger ligt dan in de jaren negentig, maar een stuk lager zal blijven dan de pieken van begin dit jaar. ‘De reële voedselprijzen zullen tussen 2008-2010 dalen met 26 procent, energieprijzen zullen dalen met 27 procent en ertsen met 32 procent.’ Voor dat laatste zal de Chinese metaalverwerkende industrie wel een stuk efficiënter moeten worden.

De hoge voedselprijzen van 2008 hebben er wellicht voor gezorgd dat 44 miljoen kinderen permanente cognitieve of fysieke schade hebben opgelopen door ondervoeding.

De Wereldbank besteedt in het rapport behoorlijk wat aandacht aan de voedselprijzen. Dat is terecht, aangezien volgens haar eigen berekeningen de hoge voedselprijzen van dit jaar tussen de 130 en 155 miljoen mensen in extreme armoede geduwd hebben. De langetermijneffecten daarvan zijn niet gering: ‘De hoge voedselprijzen van 2008 hebben er wellicht voor gezorgd dat 44 miljoen kinderen permanente cognitieve of fysieke schade hebben opgelopen door ondervoeding.’ Het rapport toont ook uitgebreid aan dat de hoge voedselprijzen wel degelijk samenhangen met de groeiende vraag naar biobrandstoffen en de sterke stijging van de olieprijzen. De voorbije jaren ging niet minder dan tweederde van de mondiale stijging in maïsproductie naar biobrandstoffen –en het feit dat die maïsproductie zo lucratief was, zorgde er volgens de Wereldbank voor dat heel wat grond niet langer voor soya of tarwe gebruikt werd. Het rapport citeert het International Energy Agency, dat verwacht dat de vraag naar granen voor biobrandstof de komende twintig jaar jaarlijks met 7,8 procent zal stijgen –tegenover een jaarlijkse stijging voor voedsel met 1,2 procent. Als die trend zich inderdaad voortzet, zegt het Wereldbankrapport, zou in 2030 veertig procent van de wereldgraanproductie bestemd worden voor het produceren van biobrandstof.