Cubaanse soapserie brengt debat over homoseksualiteit op gang

Als de film ‘Fresa y chocolate’ (Aardbeien en Chocolade) uit 1993 kan beschouwd worden als de eerste behoorlijke poging om de thema’s homoseksualiteit en intolerantie te behandelen in de Cubaanse cinema’s, dan is ‘De donkere kant van de maan’ zeker en vast de eerste soap die het thema recht de huiskamer in brengt.

“En niks heeft een grotere impact in Cuba dan televisie”, zegt historicus Julio César González Pagés, voorzitter van de Gender- en Vredescommissie, een afdeling van de ngo Cubaanse Beweging voor Vrede en Volkssoevereiniteit. In de reeks beseft een machoman plots dat hij homoseksueel is.

Los van alle controverse rond de - volgens sommigen compleet ongeloofwaardige, volgens anderen zeer herkenbare - acteerprestaties, waardeert González de reeks omdat ze “het publieke debat aanwakkert, iets wat we de voorbije jaren gemist hebben. “Ook in de nationale pers” - die gecontroleerd wordt door de overheid.

Tot voor kort was er in de Cubaanse pers geen plaats voor nieuws over de internationale vooruitgang op het vlak van rechten voor homoseksuelen, over de gay pride parades, en zelfs niet over een grote bijeenkomst in Cuba in het kader van de Internationale Dag tegen Homofobie, op 17 mei.

Deze keer is die media-aandacht er wel: de nationale televisie nodigde specialisten uit om deel te nemen aan een televisiedebat, en beloofde nieuwe forums om te vermijden “dat de stilte blijft aanhouden”. Het online magazine La Jiribilla wijdde een diepgaand artikel aan het debat, de Cubaanse gezondheidswebstek heeft een emailadres aangemaakt waar mensen hun commentaar naartoe kunnen sturen, en het Nationale Centrum voor Seksuele Voorlichting (Cenesex) publiceerde enkele commentaren op haar Seksuele Diversiteit-website.

Terwijl studies aantonen dat de mate van intolerantie aan het dalen is sinds het begin van de jaren ’90, klagen Cubaanse homo’s lesbiennes, biseksuelen, travestieten en transseksuelen er nog steeds over dat ze weinig sociale ontmoetingsplaatsen hebben, en dat ze onbeschoft behandeld worden door de politie. Om daar iets aan te veranderen plant Cenesex seksuele diversiteitcursussen voor het politiepersoneel.

Niettemin is de huidige situatie beduidend beter dan in de jaren ’60. Toen werden honderden homoseksuelen opgepakt en tot dwangarbeid verplicht in de ‘Militaire Eenheden ter Ondersteuning van de Productie (UMAP), samen met gelovigen en leden van andere ‘antisociale’ groeperingen. Mensen die in UMAP terechtkwamen werden gezien als een slecht voorbeeld voor de jeugd, en werden ongeschikt verklaard om te schrijven, te publiceren of te acteren.

González Pagés wijt de vooruitgang zeker niet alleen aan de televisiereeks ‘De donkere kant van de maan’. Eerder, zegt hij, diende de reeks als een katalysator, door te tonen dat de tijd rijp was voor een debat. “Wanneer je te dicht met je neus op de verandering staat, zie je ze niet. Je moet een beetje achteruitgaan voor je de dingen ziet veranderen.” Alleen dat is volgens hem de functie van de reeks. “Anders had de nationale zender een dergelijke serie nooit uitgezonden”, aldus Gonzalez Pagés.