Cultuur op kleine Japanse eilanden weer 'hot'

De kleine eilanden zijn volgens musicologe Junko Konishi van de Shizuoka Universiteit rijk aan diversiteit en etnische verscheidenheid. “De jonge generatie Japanners vindt dat erg interessant en die belangstelling helpt eilandbewoners hun cultuur te herontdekken”, zegt Konishi, die tevens kenner is van de cultuur van de Ogasawaras, een groep van dertig subtropische eilandjes die ongeveer 1.000 kilometer ten zuiden van Tokio liggen.
In de Nan’yo dans en liederen van Ogasawara is de invloed van negentiende-eeuwse kolonisten uit Hawaï en Polynesië nog merkbaar, zegt Konishi. Nan’yo staat voor kleurige kostuums en dansers die dansen op de beat van Kaka-trommels en de tonen van de ukelele. De trommels worden gemaakt van de plaatselijke Tamanaboom.
De culturele diversiteit raakte tijdens de Meiji-restauratie, een periode van modernisering en snelle economische groei tussen 1868 en 1912, uit beeld. De eilandbewoners vertrokken naar de grote steden op de vier belangrijkste eilanden en namen een meer westerse levensstijl aan.
Onderzoekers wijzen erop dat de Meiji-periode radicale veranderingen bracht doordat het land verenigd werd onder leiding van de keizer. Shinto, de Japanse inheemse religie, werd tot officiële religie verheven. Daardoor raakte de rijkdom aan andere tradities elders in het land ondergesneeuwd.
“Voor de Meiji-periode hielden Japanners er religieuze praktijken op na die een mengeling waren van shintoïsme en boeddhisme. Dat hield op toen shinto de officiële religie werd”, zegt professor Hiroko Yamamoto, kenner van de cultuur op Aogashima, een eiland met tweehonderd bewoners dat 350 kilometer ten zuiden van Tokio ligt.
De controle van de autoriteiten over de verderaf gelegen kleinere eilanden was echter zwak tijdens de Meiji-periode, zegt Yamamoto. “Daarom kunnen we daar nog iets terugvinden van het Japan van voor de Meiji-restauratie. Het probleem is echter dat de mensen die die cultuur nog met zich mee dragen, al oud zijn. We kunnen de eilandtradities alleen levend houden door ze te beschrijven en te laten zien.”
De steun daarvoor lijkt groot te zijn, gezien de overweldigende belangstelling voor een muziekfestival van de Japanse Arion-Edo Stichting. Op het festival trad onder andere de 84-jarige Kimiko Asanuma op, afkomstig van het eiland Aogashima en een van de weinigen onder de eilandbewoners die de teksten van originele liederen nog kent. Tijdens het concert werden ook oude shintoïstisch-boeddhistische rituelen vertoond die op het eiland nog gepraktiseerd worden. Ook sjamanisme is op de kleine eilanden nog springlevend, zegt Kosnishi.
Op de eilandjes staat de tijd stil, zegt Massaki Shibuya, een Nan’yo-danser uit Tokio. De gemeenschapszin op de kleine eilanden oefent volgens hem een grote aantrekkingskracht uit op stedelingen zoals hij, die Tokio “te groot en de kil” vinden om te leven.