De erfenis van ex-dictator Videla

De man kwam in 1976 aan de macht. Als luitenant-generaal en hoofd van de militaire junta slaagde hij er op gewelddadige wijze in een einde te maken aan de regering van Isabel Peron. Zij had zich als presidente onpopulair gemaakt wegens haar falend beleid, met een economische crisis tot gevolg.

Een vuile oorlog

Onder het bewind van de militaire junta zouden volgens mensenrechtenorganisaties zo’n 30.000 politieke linkse opponenten de dood hebben gevonden. Deze zwarte pagina in de geschiedenis van het Zuid-Amerikaanse land zou later bekend staan als ‘De Vuile Oorlog’. Eén van de gruweldaden van de junta was de ontvoering van honderden kinderen. De baby’s die vaak het levenslicht zagen in de martelcentra in het land werden van hun ouders gescheiden en vervolgens door militaire families geadopteerd.

 Ramon Camps, een Argentijnse generaal en van 1976 tot 1983 politiehoofd van Buenos Aires, vertelde ooit in een interview aan de Argentijnse krant Clarín, dat hij martelingen als ondervragingsmiddel gebruikte. Hij rechtvaardigde de ontvoeringen van kinderen, geboren tijdens gevangenschap van hun moeders, met het argument dat ‘subversieve ouders, subversieve kinderen zullen grootbrengen.’

 ‘Videla zal herinnerd worden als de man die verantwoordelijk was voor de meest wreedaardige dictatuur in de Argentijnse geschiedenis,’ zegt José Miguel Vivanca, Amerika-directeur van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. ‘Gelukkig deed het Argentijnse rechtssysteem wat het moest doen. Hij kreeg een eerlijk proces, werd vervolgd voor zijn daden om uiteindelijk in een gewone gevangeniscel  te sterven.’

De dictator zal alvast geen staatsuitvaart krijgen zoals andere ex-presidenten. Een wet uit 2009 verbiedt elke vorm van militair eerbetoon op begrafenissen van alle leden van de militaire junta. Videla zal vermoedelijk begraven worden in zijn geboortedorp Mercedes, ongeveer 110 kilometer van de hoofdstad Buenos Aires.

Zwarte pagina

De dood van Videla brengt niet enkel opluchting maar ook herinneringen aan de meest duistere pagina van de Argentijnse geschiedenis. Vele Argentijnen onderstrepen het belang om de herinnering van de militaire junta en de vele mensenrechtenschendingen die plaatsvonden, in leven te houden om te voorkomen dat dergelijke wantoestanden opnieuw zouden plaatsvinden.

Herinneringen aan de dictatuur worden nog tot op vandaag gereconstrueerd. Nog steeds wordt er grondig gezocht naar de identiteit van de duizenden Argentijnen die tijdens de junta verdwenen zijn. Sinds het einde van de junta werden al 256 ontvoerde baby’s geïdentificeerd.

Pacto de silencio

‘Zijn dood heeft zijn fysiek bestaan beëindigd maar niet de daden tegen zijn vele slachtoffers’, zegt de Argentijnse mensenrechtenactivist Adolfo Perez Esquivel die in 1980 de Nobelprijs voor de Vrede won. ‘Het valt te betreuren dat hij zoveel geheimen over de misdaden tijdens de jaren van de Vuile Oorlog in zijn graf heeft meegenomen.’

Toen Videla ooit, tijdens een persconferentie, om uitleg werd gevraagd over het lot van de vele vermisten onder zijn regime, antwoordde hij met de fameuze woorden: ‘Ze zijn verdwenen. Ze hebben geen identiteit. Ze zijn er niet. Ze zijn noch dood noch levend. Ze zijn gewoon verdwenen.’ Deze houding hebben Videla en andere prominente leden van de militaire junta altijd aangehouden. Er werd met geen woord gerept over de verdwenen burgers. In Argentinië wordt dit algemeen stilzwijgen het pacto de silencio genoemd.

Ricardo Alfonsin, politiek figuur en zoon van Raul Alfonsin, de eerste democratisch verkozen president na de militaire junta, benadrukt in de Argentijnse krant El Clarin het leed van de familieleden van de slachtoffers die nog steeds niet weten wat er met hun verwanten is gebeurd. ‘De dictator is gestorven in gevangenschap. Dat toont aan dat gerechtigheid is geschied in een democratisch systeem, middels een eerlijk proces en een door wetten gevestigde straf. Maar het feit dat Videla gestorven is zonder de rouwende families van enig antwoord te voorzien, zonder zelfs maar enige verduidelijking van wat er is gebeurd met hun gemiste geliefden, dat is bijzonder tragisch.’

Vele Argentijnen spreken over de ‘copyright de la verdad’ (letterlijk vertaald: het auteursrecht op de waarheid) die Videla als enige in handen had. Zijn koppig, permanent stilzwijgen is sinds vrijdag vereeuwigd in zijn graf.