De Europese leiders van morgen

Maar liefst acht pagina’s lang is het lijstje met klinkende namen van alumni die het Europacollege op hun cv hebben staan. Daaronder ook enkele Belgen: Luc Coene (gouverneur van de Nationale Bank), Marc Descheemaeker (gedelegeerd bestuurder van de NMBS), Jan Van den Nieuwenhuijzen (ceo SD Worx) en Chris Hoornaert (ambassadeur van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen). ‘Sommige alumni staan elke dag in de krant,’ zegt Angela O’Neill, directeur communicatie van het Europacollege, ‘maar veel voormalige studenten werken in hooggeplaatste posities achter de schermen en zijn een soort schaduwkabinet – de mensen net achter de beleidsmakers.’

Het geheim van het Europacollege? ‘Een heel zwaar academisch programma, gedoceerd door sommige van de beste hoogleraren ter wereld inzake Europese Zaken, die uiteraard hoge standaarden verwachten. Daarnaast heb je het alumninetwerk. Als je in de Europese instellingen werkt, loop je overal oud-studenten van het Europacollege tegen het lijf. Ze hebben ook een eigen alumnivereniging, die de internationale banden onderhoudt.’

Al moet je het belang van dat netwerk ook niet overdrijven, zegt de Belgische diplomaat Bert Versmessen, die in 1995 in Brugge afstudeerde. ‘Ik heb er een paar goede vrienden aan overgehouden. Maar van het zogenaamde “netwerk” heb ik nooit gebruik gemaakt en omgekeerd heeft niemand mij ooit aangesproken in de trend van “Jij hebt daar gestudeerd, ik ook”. Voor mij is het Europacollege veeleer een kwaliteitslabel dan een old boys of old girls network.’

Versmessen is bij de Europese Dienst voor Extern Optreden (EEAS) rechterhand van een lid van het bestuur. Eenvoudig gesteld: hij heeft een héél hoge functie binnen de EU. Versmessen: ‘Voor mijn loopbaan is het Europacollege een behoorlijke steun in de rug geweest; het staat heel solide op een cv. Als ik voor vacatures kandidaten moet interviewen en iemand zegt dat hij aan het Europacollege heeft gestudeerd, dan weet ik dat die al iets gepresteerd heeft.’

Enorm ambitieus

Met 462 zijn ze, de nieuwe lichting studenten van het prestigieuze Europacollege: 320 gaan studeren in Brugge, de rest op de campus in Natolin (Warschau). Ze komen uit 54 verschillende landen en gaan zich een jaar lang, in het Engels en het Frans, onderdompelen in Europese politiek, economie, recht of internationale betrekkingen. O’Neill: ‘Uiteraard zijn al onze studenten geïnteresseerd in Europa. Ze aspireren een loopbaan in Europese of andere overheidsinstellingen, maar ook in advocatenkantoren, de media of de zakenwereld.’ Hun profiel: twintigers, universitair diploma op zak, enorm ambitieus. O’Neill: ‘We selecteren kandidaten op basis van hun academische achtergrond én motivatie. We zoeken de besten van hun jaar. Bovendien moeten ze ook sociaal zijn, want ze wonen hier samen in gemeenschappelijke residenties. Er wordt dus niét geselecteerd op financiële gronden. Je kunt je hier niet inkopen, maar moet echt tonen dat je de vereiste intellectuele vermogens hebt.’

Klinkt mooi, maar het jaargeld bedraagt wel zomaar eventjes 22.000 euro. Druist zo’n hoog bedrag niet in tegen de democratische principes van de EU? ‘O’Neill: ‘We zijn het equivalent van onderwijsinstellingen zoals de London School of Economics, Oxford, Cambridge, Harvard en Yale. In vergelijking met hun collegegeld is 22.000 euro niet zo veel. Dat bedrag dekt niet alleen de lessen maar ook een jaar kost en inwoning plus internet en telefoon. Het is dus een all inclusive pakket. Bovendien hebben we het geluk dat we veel beurzen kunnen aanbieden, die de kosten volledig dan wel gedeeltelijk terugbetalen. Een groot aantal van onze studenten krijgt wel een of andere vorm van financiële hulp.’ Ook het Europacollege zelf krijgt overheidssteun van België, Polen, de Europese Commissie, de stad Brugge en de provincie West-Vlaanderen.

Gastprofessoren

Op het programma voor dit academiejaar: een bezoek aan het Flanders Fields-museum in Ieper. ‘Als je wilt begrijpen waarom het belangrijk is om Europese integratie te studeren, moet je niet veel verder kijken dan de slagvelden van Vlaanderen’, aldus O’Neill. ‘Mensen vergeten wel eens hoe onstabiel Europa was voor de Europese instellingen er waren.’

‘Het pedagogisch project van het Europacollege is pro Europese integratie, dat is wel duidelijk’, zegt Sven Biscop. ‘Maar dat wil niet zeggen dat je als hoogleraar niet kritisch mag zijn. Er zijn dan ook geen inhoudelijke richtlijnen en de professoren zitten niet allemaal op één lijn.’ Biscop, verbonden aan het Egmont Instituut en de Universiteit Gent, doceert sinds 2007 als gasthoogleraar het vak ‘De EU als globale veiligheidsspeler’ aan het Europacollege. ‘In Gent geef ik hetzelfde vak, overigens op net dezelfde manier. Wat wel typisch is voor het Europacollege is dat het niet werkt met een permanente faculteit maar met gastprofessoren, vaak toppers in hun vakgebied.’ En met gastsprekers uit het veld. O’Neill: ‘Eurocommissarissen, premiers en ambassadeurs komen graag naar hier omdat ze weten dat ze hier een uitdagend publiek aantreffen. Onze reputatie blijft mensen aantrekken.’

Spionnen in brugge

Van 1972 tot 1990 werd het Europacollege geleid door de Poolse professor Jerzy Lukaszewski. Hij werd, als docent én als rector, herhaaldelijk benaderd door de Poolse geheime dienst. Die zag de potentiële mogelijkheden van zo’n kweekvijver voor Europees toptalent maar al te goed en hoopte via Lukaszewski bepaalde zorgvuldig uitgekozen Poolse “studenten” in het Europacollege binnen te loodsen. Dat staat te lezen in Lukaszewski’s geheime dossier in het IPN-archief in Warschau, dat MO* kon inkijken. Lukaszewski weigerde keer op keer – tot grote frustratie van de Poolse spion-diplomaat die hem in Brugge ontmoette.

Is het Europacollege nog altijd een doelwit voor inlichtingendiensten? ‘Het zou naïef zijn te denken dat die dingen niet meer gebeuren, maar we hebben er geen bewijzen van’, zegt O’Neill. ‘Het is zoals het Brusselse Luxemburgplein op een donderdagavond, wanneer stagiairs een glas gaan drinken: ik kan me voorstellen dat dat de perfecte plaats is om aan inlichtingenwerk te doen.’ De Staatsveiligheid blijft op de vlakte: ‘We communiceren niet over het eventuele bestaan van recente individuele dossiers van personen of instellingen.’