De FBI leest mee

Een openbare leeszaal lijkt niet echt de beste plaats om terreuraanslagen te beramen, maar toch is de FBI bang dat bibliotheken vrijhavens kunnen zijn voor terroristen. Na de aanslagen van 11 september 2001 vroeg en kreeg de inlichtingendienst een volmacht om te snuisteren in de lezersbestanden van Amerikaanse bibliotheken. Op basis van gegevens over ontleende titels en bezochte websites kunnen terroristen opgespoord worden.

De volmacht is één van de meest controversiële onderdelen van de Patriot Act, een wet die de Amerikaanse veiligheidsdiensten verregaande volmachten geeft om terroristen op te sporen. Burgerrechtengroepen vrezen voor een heksenjacht in Amerikaanse bibliotheken. Nu de FBI niet meer langs een rechter hoeft voor een bevelschrift, worden onschuldige burgers gegarandeerd het slachtoffer van overijverige speurneuzen, beweren verdedigers van de privacy.

De FBI ontkent dat ze gebruik maakt van de controversiële bevoegdheid. De American Library Association echter, beweert dat de inlichtingendiensten sinds oktober 2001 al meer dan 200 keer de informatie over lezers opvroeg.

Wie liegt er? Dat is erg moeilijk uit te maken, want de Patriot Act legt de bibliotheken die de FBI over de vloer krijgen een zwijgplicht op.

De burgerrechtenorganisatie ACLU vraagt een rechter in kortgeding namens een anonieme bibliothecaris nu om de informatie toch openbaar te maken. Het is een onvoorstelbaar risico als de FBI zonder gerechtelijk bevelschrift ontlenersinformatie kan inkijken. Onze cliënt wil getuigen over die gevaren, zegt ACLU.

De burgerrechtenorganisatie vindt het onrustwekkend dat de Patriot Act bibliotheken verplicht om te zwijgen als ze de FBI over de vloer krijgen. De Patriot Act verhult informatie die essentieel is voor het toezicht op de werking van de inlichtingendiensten, zegt Timoty H. Edgar, één van de advocaten van ACLU. Het moet duidelijk zijn of en hoe de regering de volmachten onder de Patriot Act gebruikt.

Mogelijk veegt een rechtbank die zwijgplicht morgen van tafel. De uitspraak van de rechter in Connecticut kan van doorslaggevend belang zijn voor de toekomst van de Patriot Act. Die moet voor het eind van dit jaar verlengd worden. De twee kamers van het Amerikaanse parlement verschillen van mening over de vraag of de privacy van de Amerikaanse burger meer dan wel minder beschermd moet worden. De Senaat heeft gestemd voor een afzwakking van de Patriot Act, maar het Huis van Afgevaardigden heeft wetsvoorstellen klaar die de bevoegdheden van de Veiligheidsdiensten nog uitbreiden. Een speciale commissie moet beide versies in september verzoenen.

Eerder oordeelde een lagere Amerikaanse rechtbank al dat de regeling met betrekking tot bibliotheken ongrondwettelijk is omdat ze de vrijheid van meningsuiting schendt. De Amerikaanse regering ging in beroep tegen die uitspraak. In die zaak spreekt het hof van beroep zich op vraag van de regering pas uit na de herziening van de Patriot Act. (MM/ADR)