'De jeugd is de toekomst van morgen'

Kort

• Thierry Serukamvye
• 25 jaar
• Student Rechten, eerste licentie
• Universiteit van Ngozi
• Bursaal

Waarom studeer je aan de private universiteit van Ngozi en niet aan de openbare universiteit in Bujumbura?
Ik ben een beursstudent. Ik ben geslaagd in het staatsexamen, dus ik mocht eigenlijk wel naar Bujumbura. Maar ik wou hier studeren, omdat er aan de publieke universiteit problemen zijn met de academiejaren. Daar zijn de jaren veel ‘elastischer’. Zij modderen een beetje aan. Ik zit bijvoorbeeld in het derde jaar, maar studenten met wie ik samen in het middelbaar zat, hebben in Bujumbura net hun eerste kandidatuur afgewerkt.
Zijn beide universiteiten even moeilijk?
Ach, het hangt af van richting tot richting, maar in feite zijn de professoren die hier en daar eigenlijk dezelfde. Er is dus niet veel kwaliteitsverschil. Maar hier zijn de proffen wel iets ‘cooler’. Wij betalen en dus hebben zij er baat bij dat wij niet buizen en vooruitgang maken, zodat ook zij hun paycheck krijgen.
Waarom kiezen zoveel studenten voor rechtenstudies?
Vroeger was dat niet zo. De meesten volgden toen geneeskunde, economie of literatuur. Vandaag studeren inderdaad veel jongeren Recht. Ikzelf doe het omdat ik vind dat wij in Burundi geen onafhankelijk rechtssysteem hebben en dat zoiets moet veranderen. Een verdachte of een misdadiger kan vrijkomen omdat hij de ‘juiste’ mensen kent.
Ik heb gehoord dat de president onlangs alle topmagistraten vervangen heeft?
Hij vervangt wie hij wil. Dat is het probleem in Burundi. Vermits de magistraten benoemd moeten worden, zijn zij bang om volgens de letter van de wet te berechten. Er wordt vaak druk op ze uitgeoefend. Als een volksvertegenwoordiger of een minister vraagt om zus of zo recht te spreken,  dan heeft een rechter geen keus, ook al handelt hij tegen de wet. Hij is zelfs bang om zijn werk te verliezen, waarmee hij zijn familie in leven houdt.
Wie zegt dat jij voldoende moed zal hebben om die druk te weerstaan?
Als iedereen er dezelfde visie op nahoudt qua justitie, dan kan er iets veranderen. Er moeten competente juristen zijn, die fier zijn op hun job en werklustig zijn. Juristen die de druk vanwege de overheid naast zich neerleggen. Veel hangt natuurlijk af van de manier waarop de Burundese justitie georganiseerd is. Als bijvoorbeeld de magistraten nog altijd door de president of de ministers benoemd worden, zullen er altijd problemen zijn. Want als je tegen zijn zin oordeelt, riskeer je je job.
Wat is jouw missie?
De jeugd moet bewust worden van wat zich in ons land afspeelt. Er moet verandering komen in de manier waarop de staat wordt beheerd. De jeugd is de toekomst van morgen.
Jongeren mobiliseren in jeugdafdelingen van partijen, is dat een goede manier om ze bewuster te maken?
Bon, ik vind dat er zich enkele problemen stellen met het mobiliseren van jongeren in de politiek. De politieke leiders gebruiken ze simpelweg om de verkiezingen te winnen.  Heel wat partijen hebben dan wel een partijprogramma waarin staat dat de jeugd werk zal krijgen, dat de werkloosheid wordt teruggedrongen, maar na de verkiezingen blijkt dat er niets verandert. De jeugd zal nog altijd gebukt gaan onder miserie. In Bujumbura zie je gediplomeerde universitairen werkloos rondhangen in de rigala, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat, ook al hebben zij dan een licentie rechten of economie.
Wat gebeurt er met jou als jij geen werk vindt. Jij die tutsi bent en upronist?
Ik zal mezelf onmogelijk kunnen onderhouden als ik afstudeer en geen werk vind. Het kan best hoor. Vandaag is zeker in de magistratuur ethnie een vereiste. Wil men bijvoorbeeld 15 hutu’s en 10 tutsi’s aanwerven en zit ik niet bij de eerste tien tutsi’s, dan heb ik geen werk.
Positieve discriminatie is voor hutu’s misschien niet zo’n slechte zaak? Zij hebben het lang moeilijk gehad.
Dat is geen positieve discriminatie. Je moet toch rekening houden met de competenties van de mensen. Hutu’s die niet intelligenter zijn dan tutsi’s, maar werk vinden omdat ze hutu zijn, dat kan toch niet ?!
Die jongeren in politieke jeugdbewegingen, zijn dat ongeschoolde jongeren? Zouden intellectuelen als jij ook meelopen in zo’n massa of krijg jij gelijk een leiderspostje toebedeeld?
Het probleem is dat jongeren van deze of gene partij – dat gebeurt vaak bij CNDD-FDD en FNL– met elkaar op de vuist gaan. Daar zit het probleem. De jeugd begrijpt niet wat ze zou moeten doen om zich te integreren in een politieke partij. Het is toch onbegrijpelijk dat ik op mijn broeder mag slaan omdat hij toevallig lid is van een andere partij. Dat ik hem zelfs mag doden. Dat is ongelooflijk. Dat is wat er moet veranderen, dat moet verbannen worden.
Het feit dat er weinig geluisterd wordt naar jongeren, is cultureel verankerd?
Alles zal afhangen van de jeugd zelf. In onze grondwet staat geen enkele verplichting dat de jeugd betrokken moet worden bij de instellingen van ons land. In de grondwet staat dat 30 % van de posten naar vrouwen moet gaan en de rest naar mannen. Maar er is geen enkel artikel dat stipuleert dat jongeren X procent moet krijgen in beslissingsfuncties, bijvoorbeeld binnen een politieke partij. Dat is problematisch, want het zijn net de jongeren die werken voor de partij, die mensen sensibiliseren en die de bevolking proberen onderrichten in de partijprogramma’s. Na de verkiezingen zie je dan dat er geen enkele jongere zit op sleutelfuncties binnen partijen. Dat geldt voor alle partijen, trouwens.
Zit jij in een jeugdbeweging?
Ik zit al van kindsbeen af bij de Association des Scouts du Burundi. Wij deden allerhande activiteiten. Werkkampen, totemisatie-kampen. In plaats van lid te worden van politieke jeugdafdelingen, kan je maar beter bij zo’n jeugdbewegingen gaan, katholieke of andere. In Burundi zijn het Burundezen zelf die zich organiseren in associaties.
Worden die verenigingen voldoende serieus genomen?
Dat zijn jeugdbewegingen ‘zonder winstoogmerk’. De leiders worden niet betaald en zij werken op vrijwillige basis. Misschien doet men ze daarom af als ‘kinderspel’. Maar ik ken ook gerespecteerde papa’s die aan het hoofd staan van zo’n bewegingen. Onze directe chef in Bujumbura, bijvoorbeeld, is een doctorspecialist en vader.
Hebben jouw ouders je aangespoord om bij de scouts te gaan? Of om rechten te studeren?
Mijn ouders vinden het goed. Zij hebben mij inderdaad verplicht om bij de scouts te gaan. Mijn grote zus hield veel van dat soort bewegingen. In de zomer hielpen wij armen een huis bouwen.
Omdat jij van een gegoede familie kwam, mocht jij daarheen?
Niet alleen dat. Veel hangt af van de mentaliteit van de ouders. Ook vandaag zie je gestudeerde ouders die hun kinderen voor geen geld naar zo’n beweging zouden sturen.
Wat is jouw hoop voor de jeugd?
Wat mij hoop geeft, is dat jonge Burundezen begrepen hebben dat zij zullen moeten vechten om hun brood te verdienen, dat zij zullen moeten vechten voor verandering in dit land. In onze tijd waren er ouderen die zeiden dat het staatsexamen voor de technische scholen moest afgeschaft worden. Die studenten zouden dan het recht verliezen om naar de universiteit te gaan. Maar de jeugd heeft zich daartegen verzet en het plan is opgeborgen. Als ik hoop, dan is het omdat jongeren begrepen hebben dat als zij ergens werk van maken, dat er iets kan veranderen in Burundi. Er zijn trouwens dikwijls manifestaties en protestbewegingen.
Is geweld tussen politieke jongeren uitzondering of regel?
Vroeger werden er geen granaten gegooid tussen jongeren van verschillende politieke partijen. Dergelijke praktijken zijn van heel recente datum. Maar veel hangt af van het ogenblik. Vandaag zijn wij vlakbij de verkiezingen, dus het is begrijpelijk dat er gevochten wordt tussen jongeren van deze of gene partij. Maar na de stembusgang zullen die moordpartijen en die granaten sowieso afnemen.
Men heeft toch verteld dat jongeren altijd al het voortouw namen, ook tijdens de burgeroorlog?
In die tijd zijn jongeren inderdaad volop gebruikt voor moordpartijen. Maar hun leiders hadden een verpletterende verantwoordelijkheid. Ik kan mij niet voorstellen dat een jongere zelf beslist om andere jongeren af te maken. Een Burundese jongere zal vandaag niet licht meer iemand afmaken, omdat hij van een andere ethnie is.
En als hij voor een andere partij is?
Soms hangt het van het intellectueel niveau van iemand af of van het feit of hij scholing heeft gehad of niet, of iemand makkelijk te beïnvloeden is. Die gasten die granaten gooien of die elkaar afmaken, zijn vaak gasten die niet naar school zijn geweest. Als zo iemand van een politicus te horen krijgen dat hij op de vuist moet gaan of iemand afmaken, dan voert hij de orders uit, zonder veel tegenpruttelen.
Er is veel intrafamiliaal geweld tussen ouders. Trauma’s van vroeger worden verhaald op echtgenotes. Lijdt ook de jeugd hieronder?
Veel jongeren zijn getraumatiseerd door hetgeen zich tijdens de oorlog heeft afgespeeld. Jongeren hebben hun ouders het hoofd zien afhakken door anderen. Dat laat iets na. Maar anderzijds hebben onze jongeren ook lessen getrokken. Het is zeer moeilijk alles over te doen. Ook onze jeugd heeft verschrikkelijke dingen meegemaakt die ze onmogelijk nog kunnen herhalen.
Ben jij getraumatiseerd?
Men heeft familieleden vermoord, vooral mijn tantes langs vaderskant, maar ikzelf ben niet getraumatiseerd. Maar er zijn er, natuurlijk. De mama van mijn neef is onthoofd met een machete, terwijl hij erbij stond. Vroeger, toen hij koeherders thuis vond, was hij geneigd ze ook aan te vallen met zijn machete.
Zou men niet beter alle leiders vervangen? Alle politieke leiders hebben bloed aan hun handen en houden een verwrongen geest over aan al die slachtingen?
Dat zou moeten. Maar je zou ze met geweld moeten verjagen van de macht. Zij die de slachtingen van gisteren hebben bevolen, staan nu aan de kop van de partijen. Zij zijn het die de bevelen uitdelen en de jeugd financieren. Maar het is zeer moeilijk ze van de macht te verjagen. Maar daarvoor moeten wij jongeren vechten.
Gebeurt dat hier in Ngozi?
Hier in Ngozi zijn er kleine problemen, maar de jongeren hebben wel begrepen dat dit soort moordpartijen niet thuishoort. Er zijn soms wel vechtpartijtjes over politiek, maar het blijft bij woordengevechten. Waarom ben je bij die partij? Heb je daar belang bij?
Heb jij al veel mensen overhaald tot Uprona, als dat jouw partij is tenminste?
De jeugd moet begrijpen wat zich hier afspeelt. Want als er niets verandert, zitten wij met de problemen. Wij moeten ervoor vechten dat de leiders die bloed hebben aan de handen en de jongeren manipuleren, van de macht worden verdreven.
Zou jij daarvoor willen sterven?
Ik reageer. Als ik geen werk vind na mijn studies of als ik mensen beter betaalde of aanzienlijke posten zie krijgen, mensen die niet eens hun humaniora hebben afgemaakt, dan zou ik heel boos worden.
Wie zegt dat jij niet je eigenbelang zou voornemen, eens je binnen bent?
In de faculteit rechten probeer ik verandering te brengen. Dit land kan zich niet ontwikkelen als er geen justitie is. Want daarom blijven altijd dezelfde leiders aan de macht. In het Centre Jeunes de Kamenge in Bujumbura heeft de helft van de kinderen geen ouders meer, omdat zij dood zijn of weg van huis.
Ik heb het geluk door mijn ouders opgevoed te zijn en ik heb het geluk nog bij mijn vader te wonen.
Haal je daar kracht uit? Uit het feit dat jij bij je ouders bent opgegroeid?
Mijn familie heeft mij voor een deel gemaakt tot wie ik ben. Niet alle gezinnen hebben het geluk gehad om hun kinderen op te voeden. Sommigen hebben hun eigen vader of moeder kinderen zien doden of bestelen omdat die van een andere ethnie waren. Dan wordt doden voor een kind ook veel logischer. Ik ken ouders die tegen hun eigen kinderen zegden: ‘Kom, jongen, pak je machete en we gaan die familie gaan afmaken’.
En de scouts?
De scouts is mijn tweede familie, want daar ben ik veel veranderd. Ik heb er veel geleerd, onder meer broederlijkheid. Onze beweging organiseert activiteiten, uit dienstbaarheid. Wij organiseren educatieve activiteiten voor jongeren, op vrijwillige basis en wars van enige onderscheid tussen ras of ethnie. Voor mij is de scouts een tweede familie, want daar vergeet je wie hutu of tutsi is, wie jongen of meisje. Ik ben al bij de scouts sinds 1992.
Toen in de jaren negentig hutu’s en tutsi’s elkaar afmaakten op straat, speelden jullie bij de scouts samen spelletjes?
Tijdens de crisis waren er zelfs scoutverenigingen die seminaries en vormingen gaven over hetgeen zich afspeelde in ons land. Zij hebben onze jongeren gesensibiliseerd om zich niet te laten vangen aan de vijandigheden. Want het waren inderdaad vaak de jongeren die werden gebruikt voor de moordpartijen. Ik had veel hutu-vrienden bij de scouts en daar heeft de oorlog weinig aan veranderd. Onze broederband is gebleven. Wanneer je bij de scouts bent, ben je broer en zus.