De Nieuwe wereld van de Poolcirkel

In een vijfdelige reeks brengt de Brit Bruce Parry dat veranderende leven in de Poolcirkel in beeld. Het is een reeks met idylische taferelen van regio’s waar niet zo vaak de camera’s op gericht zijn. Parry deelt het leven van de mensen en praat met hen over de recente verschuivingen in de eeuwenoude tradities. Al is de ondertoon soms wat moraliserend, toch reikt Parry een leefwereld en een culturele rijkdom aan die in ijltempo dreigt te verdwijnen onder druk van de oprukkende, aan olie verslaafde beschaving. Een aanrader voor wie concreet de impact van de klimaatopwarming onder ogen wil zien.

In deel 1 reist Parry door Siberië. Hij deelt een aantal weken het dagelijks leven bij de Sacha, een paardenvolk dat sinds het einde van het Sovjet-imperium een heropleving van hun traditionele cultuur kent en dat veel respect heeft voor hun sjamanen. In de zomerperiode draait dat dagelijkse leven rond het feest van de zomerzonnewende, een feest dat zindert van licht en energie. De dooiende permafrost maakt het leven van deze paardenfokkers er niet makkelijker op omdat hele gebieden in moeras veranderen. De documentaire brengt prachtige beelden van ongerepte gebieden in oorden waarvan wij de namen niet eens van vermoeden.

Deel 2 situeert zich in Groenland bij de Inuit, waar Parry met de hondensleeën mee op jacht trekt, op zoek naar walrussen. Het avontuur toont hoe precair de situatie wordt met de uitstervende dieren. Heel het leven en de lokale cultuur zijn gebouwd rond de poolfauna van zeerobben en ijsberen- flora valt hier niet te bespeuren- voor voeding, kleding en energie. Opmerkelijk is dat de plaatselijke bewoners helemaal niet gesteld zijn op de campagnes van dierenrechten- en milieuorganisaties die de jacht aan banden willen leggen. ‘Wij ontzien het milieu veel meer dan de industrielanden, we weten heus wel waar we mee bezig zijn,’ klinkt het verontwaardigd. Naarmate de dooi sommige regio’s vrij maakt, komen bodemschatten bloot die luisteren naar vreemde namen zoals sfaleriet of galeniet. Een ongekende rijkdom die onder meer de Canadese mijnbedrijven de ogen uitsteekt.

De leefwereld van de Inuit ondergaat momenteel een razendsnelle modernisering, die ook zijn tol eist. Zelfmoord was vroeger een haast ongekend fenomeen bij de Inuit, vandaag hebben zij ongeveer het hoogste zelfmoordcijfer van alle volkeren.

Deel 3 Die rush naar erstsen in nieuwe wingewesten is nog sterker in Alaska, waar de derde documentaire zich situeert. Parry is daar te gast bij de Inupiaq- eskimo’s, voor wie de visserij altijd een goudmijn is geweest. Maar er wordt ook naar echt goud gezocht: met baggerbootjes zuigt men het slib op waaruit de goudkorrels worden gedistilleerd. Om maar te zeggen hoe rijk de regio is aan edele metalen. Parry maakt er ook een walvisjacht mee, maar het is helemaal niet evident om die te filmen. Dat de confrontatie tussen de moderne ontginners en de inheemse bevolking nog tot conflicten zal leiden, lijdt geen twijfel.

Deel 4 situeert zich in Canada. Parry zoekt er de Gwich’in op die leven langs de Yukonrivier, 120 km ten noorden van de Poolcirkel, en wiens leven is opgebouwd rond de kariboes, een leven gebaseerd op respect voor alles wat leeft. ‘We jagen kariboes, maar we nemen niet meer dan we echt nodig hebben’, vertelt de gastheer. De klimaatopwarming speelt deze jagers parten omdat de rivier vroeger dooit en deze dooi de trek van de kariboes wijzigt, waardoor het tijdstip van de jacht ook moet aangepast worden.

De tocht op de rivier wordt ook gevaarlijker, omdat de boot er op onverwachte tijdstippen door levensgevaarlijke ijsschotsen kan opgejaagd worden. ‘Zo is het leven hier,’ zegt de gastheer aan Parry: ‘mooi en gevaarlijk, op het scherp van de snee’. Dan trekt Parry een paar honderd km zuidwaards om er de beruchte teerzanden te bezoeken waaruit olie wordt gewonnen. Het opperhoofd van de plaatselijke indianenstam daar heeft zich inmiddels omvormd tot CEO van het oliebedrijf Fort McKay, dat olie wint uit de teerzanden. Een gebied zo groot als Engeland is daar afgegraven om uit het zand olie te winnen. De tragiek wil dat die indianen voorheen pelsjagers waren, maar door een bontboycot al hun inkomsten verloren,waardoor ze makkelijk te overhalen waren om in de olie-industrie te gaan werken. Een van hen noemt het een “verkrachting” van het land. Maar het gewezen opperhoofd is pragmatisch: ‘Sinds de komst van de olie is de tijd van onze voorouders voorbij en met het afgraven van de grond zijn ook onze herinneringen afgegraven.’ Een aflevering die tot nadenken stemt over onze olieverslaving.

In deel 5 wordt de kijker meegenomen naar noord-Rusland en Spitsbergen. In de taiga van noord-Rusland, een van de oudste ecosystemen op deze planeet in de buurt van Nyukhcha, leven de woudvolkeren. Ook daar laat de klimaatopwarming zich voelen door langere droogtes of al te natte winters, die de boomsterfte opdrijven. De cultuur oogt idylisch, maar is onvermijdelijk met uitsterven bedreigd omdat er steeds minder kinderen zijn en er steeds meer mensen wegtrekken.

Indrukwekkend is de prent die Parry neerzet van het noorden van Noorwegen (Tromsö) en de manier waarop de moderniteit daar de traditie van de Sami ondersteunt: kuddes rendieren die door sneeuwmachines en loeiende helicopters bijeengedreven worden om naar de kraal te brengen. En die met de overzetboot naar de overkant van het meer gebracht worden, omdat ze door de klimaatopwarming de vroegere migratieroute is verdwenen. De hele reeks wordt afgerond met een bezoek aan Spitsbergen, de meest noordelijke stad van de planeet, waar een hele waaier meetinstrumenten de opwarming van de aarde dag op dag monitoren. Op een paar jaar tijd daalde daar de sneeuwlaag vier meter en in 40 jaar tijd steeg de temperatuur er 2°. ‘Deze evolutie heeft niet enkel een impact op dit poolgebied maar op de hele planeet’, weten de wetenschappers die daar hun dagen doorbrengen.

Info en bestellen kan je hier