De onvermijdelijke balkanisering van de Volksrepubliek

Een heersende Communistische Partij doet enigszins anachronistisch aan. Nu is de partij nog slechts communistisch in woord: al enkele decennia besnelwandelt China succesvol het kapitalistische pad. In verbluffend korte tijd is het van een exotisch land in de periferie uitgegroeid tot het epicentrum van de globalisering. China is op weg naar invloed die in overeenstemming is met haar inwonertal.
De Volksrepubliek China is momenteel zelfs het gepercipieerde tegengif voor de huidige economische malaise. Alle aandacht gaat uit naar de blijvend imposante economische groeicijfers, al dan niet gefingeerd. China als reddende engel met groeiende buitenlandse valutareserve waarmee ze zowel de VS als de rest van de wereld overeind houdt.
Deze situatie, in combinatie met de vetomogelijkheid die de permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad biedt, maakt China almachtig en de internationale gemeenschap vleugellam. Vele misstanden in de huidige wereld blijven dooretteren als “binnenlandse aangelegenheid”. De rest van de wereld reageert dociel, slaafs en vrijwillig monddood uit de reële angst voor economische represailles.

Onder druk

De Communistische Partij verdedigt haar machtspositie ook intern met hand, tand en internetpolitie. Het kost een hoop energie en vergt veel creativiteit om 1,34 miljard mensen blijvend te onderdrukken. De staatsmedia indoctrineren en de geheime dienst beschermt het zogenaamde socialistische systeem tegen omwentelingspogingen of sabotage. Het regime bestaat vooral bij deze gratie. Het reduceert de eigen burger tot vervangbare consument met de groeiende welvaart als opium of wortel. Hiervan is steeds meer nodig om de rust in de samenleving te behouden. Nu de export sterk is gedaald, wordt verondersteld dat de Chinezen zelf enthousiast maar kritiekloos de estafettestok overnemen.

Eigen graf

China ontwikkelt zich in sneltreinvaart. Allerhande hervormingen worden doorgevoerd, behalve op politiek vlak. Ongelijk verdeelde groeiende rijkdom en eigenaarschap en toenemende toegang tot informatie veranderen de mentaliteit en kweken mondigere burgers. Deze vragen steeds luider om vrijheid en onpartijdigheid, concepten met andere betekenis in een repressieve eenpartijstaat. Door systematische onevenwichtigheid zal de legitimiteit van het regime op den duur openlijk in twijfel getrokken gaan worden. Aan de orde is niet de vraag of, maar wanneer dit gebeurt.

Beweging naar afscheid

Bij de ruim vijftig niet-Chinese minderheidsvolkeren, waartoe acht procent van de bevolking behoort, zullen separatistische gevoelens aangewakkerd worden. Een door een machtsmisbruikende regering onderdrukt volk heeft immers uiteindelijk recht op afscheiding. China ziet zich al geconfronteerd met een groeiende hoeveelheid van dit soort “binnenlandse aangelegenheden”, zoals de Tibetaanse en Oeigoerse kwesties tonen. Deze veenbranden zijn niet meer te blussen. De plotse hoofdrol voor de Chinese burger in de huidige economische crisis, is zelfs extra olie op dit vuur.
China zal niet verdwijnen. Het zal de komende tijd ongetwijfeld zelfs meer invloed verwerven. Het huidige regime, verantwoordelijk voor het onevenwichtige systeem, is echter geen eeuwig leven beschoren. Zolang de achterhoedegevechten gewonnen worden, blijft de Communistische Partij in het zadel. Maar de hervormingsdynamiek gaat haar op den duur ongetwijfeld boven het hoofd groeien. De macht van de Communistische Partij wordt langzaamaan uitgehold en ondermijnd tot implosie aan toe.
De consequenties hiervan zijn niet te overzien. Wel staat vast dat de staatkundige indeling van Centraal-Azië, waar het merendeel van de nationale minderheden woont, in de toekomst anders zal zijn.

Reinout Heijdra uit Elsene is sociaal geograaf uit Nederland, gespecialiseerd in internationaliserings- en ontwikkelingsprocessen, werkzaam in het Vlaams hoger onderwijs.