De Robin Hood taks wint veld

Een doelpunt na goed voorbereidend werk

En dan hebben we het niet over de vele jaren dat sociale bewegingen de FTT als strijdpunt hoog op de nationale en internationale agenda hielden, maar over de directe voorgeschiedenis van deze enhanced cooperation.

Op de ECOFIN op 22 juni al kwamen de ministers van financiën van de Europese Unie tot de vaststelling dat er voorlopig met de 27 lidstaten geen akkoord kan gevonden worden om een financiële transactietaks (FTT) in te stellen. Eigenaardig genoeg betekende die erkenning dat een akkoord met 27 onmogelijk is een belangrijke doorbraak voor de FTT (meer hierover in het artikel Een goeie dag voor de Robin Hood taks).

Een akkoord met de 27, met Groot-Brittannië en enkele andere rabiate tegenstanders zoals Zweden is voorlopig onmogelijk, en eigenlijk ook niet wenselijk. Een akkoord mét de Britten zou immers alleen kunnen op basis van een uiterst zwak compromis, dat van impact en opbrengst van de FTT weinig of niets zou overlaten.

Tegelijk bepalen de regels van de EU dat een belastingakkoord met een beperkte groep lidstaten niet kan zolang niet officieel wordt vastgesteld dat een algemeen akkoord met 27 onmogelijk is.

De vergadering van juni zette de deur open voor zo’n beperkter akkoord, en maakte dat de voorstanders van de FTT de procedure konden opstarten voor een ‘enhanced cooperation’. Heel kort samengevat betekent het dat een groep van minstens negen landen een brief schrijft aan de commissie waarin ze aankondigt dat ze een akkoord met een beperkte groep willen sluiten rond de FTT. In die brief moet ook al vrij precies aangegeven worden over welke taks het gaat en waarom men hem wil.

De commissie maakt dan een voorstel, maar gaat ook na of de plannen voldoen aan de voorwaarden en niet strijdig zijn met de voorwaarden (bijvoorbeeld: niet strijdig met de belangen van de eengemaakte EU markt). De raad beslist dan op basis van een gekwalificeerde meerderheid (waardoor Groot-Brittannië geen vetorecht heeft) of de enhanced cooperation kan doorgaan. Daarna moet nog de gewone weg gevolgd worden voor EU-beslissingen (in bepaalde gevallen via het Europees parlement, enzovoort)

We zijn al met 11

Het minimum van negen landen is nu gehaald. Zeven landen hebben hun brief al echt geschreven en verstuurd: Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, België, Slovenië, Portugal en Griekenland. Maar 4 landen hebben ook al officieel laten weten dat ze zullen meestappen: Italië, Spanje, Estland, en Slovakije.

De EU-commissaris kondigt aan dat er zal verder gewerkt worden op het voorstel dat de Commissie vorig jaar heeft ingediend. Hij verantwoordde de taks nog eens als een nieuwe bron van inkomsten uit een sector die nu wordt onderbelast. Als een middel om meer verantwoord om te gaan met financiële transacties, als middel om te vermijden dat men uiteindelijk komt tot een lappendeken van individuele taksen van landen en nationale banken.

We zijn een stap verder, maar de buit is nog niet binnen. De tegenstanders zijn er nog. Al moeten ze zich stilaan wel in rare bochten wringen.

Hij kondigde aan dat er een ontwerp van besluit over een concrete taks kan liggen op de Ecofin van november.

Tot daar het goede nieuws…

Het gevecht over het gebruik komt er nog aan

We zijn een stap verder, maar de buit is nog niet binnen. De tegenstanders zijn er nog. Al moeten ze zich stilaan wel in rare bochten wringen. Dezelfde mensen die amper enkele maanden geleden nog beweerden dat een FTT het economisch systeem grondig zou ontwrichten, doen de geplande FTT nu af als ‘symbolisch en economisch en financieel onbetekenend’. Het is ook nooit goed.

Maar er blijft werk aan de winkel. Er moet eerst en vooral voor gezorgd worden dat meer landen aansluiten en dat de belasting groot genoeg blijft. Er zullen vanuit de tegenstanders (en misschien ook vanuit enkele voorstanders) nog pogingen komen om de belastingbasis te verengen (wij willen bijvoorbeeld absoluut dat afgeleide producten, de ‘derivaten’ ook belast worden) of om de heffingsvoet laag te houden.

Maar het grootste strijdpunt in de komende weken en maanden wordt het gebruik van de mogelijke opbrengst van de taks. Op zich is het al goed dat er een belasting op kapitaal wordt ingevoerd, ook al is die klein. Het model FTT dat nu in de pijplijn zit zou ook al de heel speculatieve high frequency trading inperken.

Maar we willen meer dan dat. De sociale bewegingen, vakbonden ngo’s en anderen zijn het er in grote lijnen over eens dat de opbrengst van de taks moet dienen voor sociaal beleid hier bij ons, voor extra middelen voor ontwikkeling, én voor het financieren van de global public goods (zoals bijvoorbeeld de strijd tegen de klimaatopwarming). Tot nu toe houden de meeste regeringsleiders (ook van de landen die een EH willen) zich wat het gebruik betreft echt op de vlakte. De aanslepende financiële crisis, met de overhangende gigantische regeringsgaranties voor de banken is daar niet vreemd aan. Maar een FTT die alleen dient om budgettaire putten te dempen of, godbeware het, banken uit de nood te helpen, is niet de onze. Het is dus meer dan nodig om de druk op de ketel te houden.

België doet mee

België heeft de voorbije jaren de FTT vrij consequent verdedigd. We waren blij toen minister Vanackere zich in juni al aansloot bij de landen die voor een enhanced cooperation wilden gaan. De Belgische brief is geschreven, gestuurd en in goede orde ontvangen.

Tot nu toe liet onze overheid zich niet echt uit over het gebruik van de mogelijke opbrengsten. Het dichtst bij kwam Elio Di Rupo in zijn recente speech op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, waar hij pleitte voor een FTT voor ‘de welvaart van onze burgers’. We willen graag dat de regering duidelijker maakt wat ze daarmee bedoelt, en minstens sociaal beleid, ontwikkeling en de strijd tegen de klimaatverandering mee op het lijstje zet.

België kan nu echt mee het verschil maken: pleiten voor een sterk voorstel met een brede betekenisvolle taks die ook goed wordt gebruikt.

Rudy De Meyer is Adjunct-directeur van 11.11.11.