Duizenden vluchtelingen slachtoffer van machtspelletjes

In oktober rapporteerde de Verenigde Naties dat Angola tussen december 2008 en juli 2009 zowat 115.000 illegalen, overwegend Congolezen, vaak met geweld van zijn grondgebied hebben verdreven. Volgens hulporganisaties werden veel vrouwen verkracht, vaak bij het fouilleren op zoek naar gesmokkelde diamanten.
‘Nog voor ons vertrek uit het Angolese Mbanza Congo zag ik met eigen ogen een politiejeep van de Angolese politie Congolezen ruw meenemen voor uitzetting.  Ze waren water halen aan een huisje in de stad en werden zonder boe of bah meegenomen. Het kan goed zijn dat hun kinderen, broertjes of zusjes nog thuis zaten’, schrijft MO*redacteur Stefaan Anrys, die ter plaatse ging.

Angolese vluchtelingen

De tienduizenden ontheemden in het noorden van Angola verkeren in erbarmelijke omstandigheden. ‘Er zijn geen latrines en mensen drinken mogelijk vervuild water. Met het regenseizoen voor de deur is het wachten op een ramp’, zegt Yolande Ditewig, medewerker van de Verenigde Naties in Luanda. ‘Er is gebrek aan alles, maar vooral aan eten. Veel mensen zeggen dat ze al dagen niets gegeten hebben.’
Volgens de Angolese staatsmedia heeft de regering tien miljoen euro uitgetrokken om de vluchtelingen te helpen. Dat geld wordt onder meer besteed aan opvang, medische zorg en het verkrijgen van identiteitsdocumenten. Vorige week vroeg het ministerie van Welzijn en Sociale Reïntegratie het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR) in Angola om hulp. Er werd gevraagd om pakketten met medische hulpmiddelen, kookgerei en 10.000 tenten.
Hoewel er dringende noodzaak is de mensen uit de kampen opnieuw te huisvesten, bestaan er zorgen over de sociale aspecten daarvan. Veel vluchtelingen zijn al zo lang van huis, dat ze nauwelijks nog Portugees spreken. ‘Familieleden die deze mensen moeten opvangen, zijn zelf erg arm en behoeftig’, zegt Yolande Ditewig, medewerker van de Verenigde Naties. ‘Zij hebben niet de middelen om opeens extra mensen onderdak te geven.’

Weinig begrip

Dat in tijden van vrede duizenden mensen al hun bezit en huizen moeten opgeven, kunnen weinigen hier begrijpen. Het klopt dat voor de grote volksverhuizing, omgeroepen door het regime in Kinshasa, heel wat meer Congolezen zijn uitgezet uit bijvoorbeeld de Angolese provincie Cabinda. De olie die Angola daar in Congolese wateren oppompt, is al langer een twistappel tussen beide landen. Ook de ‘creuseurs’ die tot aan het tekenen van de vrede in 2002 illegaal aan het werk waren in de diamantmijnen in Angola, zijn  op brute wijze ‘bedankt voor bewezen diensten’.
‘Zij stalen onze diamanten’, zeggen de Angolanen, terwijl een diplomatieke bron dan weer beweert dat ze zich moesten afbeulen, als goedkope werkkrachten voor Angolanen en anderen, die buiten het legale circuit van staatsbedrijf Endiama de kostbare steentjes uit de grond haalden.

Nieuw Amerika

Feit is dat Angola een economische boom kent en voor velen gelukszoekers uit andere Afrikaanse landen een nieuw Amerika lijkt te worden. Grenswachters maken soms dankbaar gebruik van die illegale immigranten, door ze geld of seksuele diensten af te troggelen.
Maar tegelijk voert de Angolese overheid al een tijdje een strenge immigratiepolitiek waarbij mensen zonder papieren –ook Congolezen- met harde hand worden uitgezet. De Congolese uitzettingen zijn wellicht een reactie op de Angolese politiek van ‘geen papieren, buiten’. Want dat steekt Congo toch wel, nadat het zelf eerst decennialang als toevluchtsoord diende voor de vluchtelingen van de Angolese burgeroorlog.
Wie begon met de waanzin die de jongste tien dagen een trieste climax bereikte, doet er eigenlijk niet toe. Maar dat de Angolese burgeroorlog, die in 2002 afliep, nog lang zijn schaduwen zal vooruitwerpen, is bij deze bewezen. Twistappels zoals olie en diamanten, hebben al tiendiezenden Congolezen verdreven en doen nu hetzelfde met de Angolanen in DRC.
We schrijven 14 oktober en enkele dagen geleden beval president Kabila van Congo de uitdrijvingen stop te zetten. Dat weerhoudt Congolezen niet om alsnog de grens met Angola proberen binnen te komen, omdat ze zich vernederd, beroofd en vooral onwelkom weten. ‘Wij waren en zijn één volk’, zegt Manuel Tulomba Dikwiza, een pastor die al sinds de jaren zestig in Congo woont. ‘Wie kan dit begrijpen?’