Economische belangen botsen met veto in V-Raad

Ik denk dat ze (de Chinezen) klaarstaan om zo hulpvaardig mogelijk te zijn, zei de Amerikaanse minister voor buitenlandse zaken Colin Powell eerder deze week op een persconferentie in Peking. Ze geven er de voorkeur aan om hun rol in stilte te spelen, maar ze hebben duidelijk begrip voor onze wensen en onze belangen.

Die uitspraak kan niet sterker verschillen van China’s officiële posities over Irak en Noord-Korea. China benadrukt dat de kwestie Irak alleen via de VN kan worden opgelost en vindt een nieuwe resolutie overbodig. Hoewel hij niet gezegd wil hebben dat het om een nieuwe Chinese alliantie met Frankrijk, Duitsland en Rusland gaat, heeft president Jiang verklaard dat hij de visies steunt van de Franse president Jacques Chirac, de Russische president Vladimir Poetin en de Duitse bondskanselier Gerhard Schröder, die de VN willen gebruiken om Washington in toom te houden.

Toch bevat de uitspraak van Powell meer waarheid dan Peking wil toegeven. Noch in de kwestie Irak noch in de kwestie Noord-Korea willen de Chinezen voor een rechtstreekse confrontatie met Washington kiezen. Hoewel China de laatste jaren sterker betrokken raakte bij VN-vredesmissies, blijft economische uitbreiding de eerste prioriteit - en daarvoor ligt de sleutel in het aanhalen van de banden met Washington.

Tot nu toe heeft China altijd gesteld dat het tegen een invasie in Irak is en dat de soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van Irak gerespecteerd moeten worden. De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Tang Jiaxuan sloeg deze week tijdens het bezoek van Powell een andere toon aan. Resolutie 1441 moet op ”volledige, eerlijke en nauwgezette manier toegepast worden. Tang zei voor de eerste keer botweg gezegd dat Iraks massavernietigingswapens volledig vernietigd moeten worden.

Volgens Chinese diplomaten zet president Jiang Zemin zich persoonlijk in voor de pro-Amerikaanse koers. De stijgende behoefte van China aan (Iraakse) olie speelt in die houding een cruciale rol. Sinds China in 1993 voor het eerst meer olie importeerde dan exporteerde, is de olie-import sterk gestegen en intussen essentieel om de hoge economische groei te ondersteunen. In 2002 nam de import met 15 procent toe ten opzichte van het jaar voordien. In dat jaar importeerde China 71 miljoen ton olie, waarvan de helft uit het Midden-Oosten.

Het miljardenland vreest dat oorlog in Irak een energiecrisis zou uitlokken. In tegenstelling tot de VS heeft China geen strategische reserves. Om niet overdreven afhankelijk te worden van olie uit de Golf, werkt het aan langetermijnplannen voor olie- en gascontracten met Rusland, Indonesië, Centraal-Azië en Australië.

China is er ook tuk op nieuwe zakelijke mogelijkheden in Irak. Die kunnen zich voordoen als de sancties tegen Irak zouden worden opgeheven of als een nieuwe overheid aan een massaal economisch reconstructieprogramma zou beginnen.

China’s standpunt over Irak is de laatste tien jaar opvallend gewijzigd. Een decennium geleden onthield het land zich bij stemming van VN-resolutie 678, die na Iraks invasie in Koeweit militair ingrijpen mogelijk maakte. Tijdens de Clinton-periode negeerde China de VN-sancties tegen Irak en stuurde een zeventigkoppige officiële delegatie naar het land met beloften dat ze hun best zouden doen om de sancties op te heffen en burgervluchten zo snel mogelijk weer op te starten. Peking ondertekende overeenkomsten voor olie-exploraties en bouwde een glasvezelcommunicatiesysteem voor het nieuwe Irakese luchtdefensiesysteem, dat door Amerikaanse en Britse vliegtuigen werd gebombardeerd. Het keerpunt kwam in november vorig jaar, toen China samen met de rest van de Veiligheidsraad vóór resolutie 1441 stemde.