Economische hervormingen duwen Japanse jongeren in de armoede

Meer dan een miljoen Japanse gezinnen kunnen nu alleen dankzij uitkeringen het hoofd boven water houden. Volgens Japanse activisten hebben nog eens zoveel mensen eigenlijk overheidshulp nodig. Maar zij dienen geen aanvraag in of werden geweigerd.

De 24-jarige Masami rijgt al vijf jaar slecht betaalde baantjes aan elkaar. Plannen om te gaan studeren moest hij opbergen omdat zijn vader ziek was. “Ik werk twaalf uur per dag als wachter op een parking, en dat levert me 100.000 yen (668 euro) per maand op. Dat is amper genoeg om te overleven”, zegt Masami.

Er zijn steeds meer Japanners als Masami die wel werken maar toch in bittere armoede leven. Japan is het op één na rijkste land ter wereld; gemiddeld verdienen mensen er meer dan 33.000 euro per jaar. Maar een groeiende groep van ‘werkende armen’ heeft ondanks twee of drie baantjes maar net genoeg om eten en kleren te kopen en de huur te betalen. Soms lukt dat laatste niet meer, en moeten ze in een park gaan slapen.

Volgens de experts is de toename van het aantal jonge armen het gevolg van de economische hervormingen die Japan vijf jaar geleden lanceerde. De overheid begon fors te besparen, en bedrijven zetten al even radicaal het mes in hun personeelsuitgaven.

Amper 17 procent van het Japanse bruto binnenlands product gaat nog naar sociale uitgaven – dat is minder dan in alle andere industrielanden. Europa investeert meer dan een kwart van zijn BBP in de sociale sector.

“De kloof tussen rijk en arm groeit”, zegt sociaal activist Makoto Iwase. Officiële statistieken zijn er niet, maar de zender Asahi TV berekende dat de rijkste 20 procent van de Japanse bevolking in 2000 168 keer meer verdiende dan de armste 20 procent. In de jaren 80 was dat maar tien keer meer.

Het ontbreken van een goed sociaal vangnet zorgt vooral voor problemen in kleine steden en op het platteland. “Daar moeten bedrijven de deuren sluiten omdat steeds meer mensen naar de grote centra trekken op zoek naar werk”, zegt Iwase. Iwase is de directeur van Moyai, een organisatie die het uiteenrafelende sociale vangnet in Japan probeert te verdedigen.

“De Japanse overheid beschouwt armen als luie mensen die gedwongen moeten worden om zich meer in te spannen”, zegt de advocaat Kyoshi Morikawa, die vroeger met daklozen werkte. “Ambtenaren die over uitkeringen gaan, zijn ervoor berucht hulpbehoevenden te weigeren. Ze worden vaak zo beledigend dat veel Japanners helemaal geen steunaanvraag indienen.” In september verhongerden op die manier een vrouw en haar gehandicapte zoon omdat ze gewoon geen geld meer hadden om voldoende te eten te kopen.

Het beknibbelen op hulp gaat erg ver. Vorig jaar was in de Japanse begroting bijvoorbeeld bijna 10 miljoen euro ingeschreven voor bijstand aan alleenstaande moeders. Daarvan werd amper 16.000 euro uitgegeven. Overheidsambtenaren zeiden dat ze niet genoeg informatie hadden gekregen van plaatselijke besturen.

Nu werkt de Japanse regering aan maatregelen die het vanaf april 2008 nog moeilijker zullen maken om aan een uitkering te komen. “We zijn helemaal tegen zo’n discriminerende aanpak in een land waar de sociale bijstand nu al benedenmaats is en waar burgers nog altijd in de kou blijven staan”, zegt Iwase.

De nieuwe premier Shinzo Abe pakt wel uit met een “Tweede Kans”-programma. Dat moet 200.000 jonge mensen aan werk helpen en het aantal werkende armen verminderen. Iwase gelooft niet dat het de juiste aanpak is. “De lat ligt te laag, en Abe moet vooral ook zorgen voor een sociaal vangnet dat alle burgers uit de armoede houdt.”