Egyptische processen maken buurlanden nerveus

Moebarak is gearresteerd op beschuldiging van corruptie en persoonlijke verrijking. Zijn vrouw Suzanne en hun twee zonen, Gamal en Alaa kijken aan tegen gelijkaardige beschuldigingen. Maar de belangrijkste klacht tegen Moebarak heeft betrekking op zijn rol bij de dood van achthonderd demonstranten die omkwamen sinds het begin van de Egyptische revolutie in januari.

Een officieel rapport van de onderzoekscommissie legt de eindverantwoordelijkheid voor die slachtoffers bij de president, nadat minister van Binnenlandse Zaken Habib el-Adly de veiligheidsdiensten het directe bevel gegeven had om de opstand neer te slaan door met scherp te schieten. El-Adly, een van de meest gehate figuren uit het regime-Moebarak, is inmiddels al veroordeeld tot twaalf jaar cel voor witwaspraktijken. Hij staat binnenkort ook terecht voor moord en riskeert de doodstraf.

“Aanvankelijk, toen het idee het eerst geopperd werd, vond ik niet dat het nodig was”, zegt Ziad Mokhtar, investeringsbankier in Caïro. “Maar toen zag ik hoeveel mensen zich kandidaat stelden voor het presidentschap. Ik dacht dat het een goede waarschuwing zou zijn voor hen, voor wat er gebeurt als je het verkeerd doet. Dat het presidentschap geen cadeau is, maar een verantwoordelijkheid, en geen makkelijke.”

Bij de kandidaten zijn onder meer Amr Moussa, secretaris-generaal van de Arabische Liga, en Mohamed ElBaradei, voormalig hoofd van het internationaal atoomagentschap IAEA. Beiden waren aanvankelijk tegen een proces, maar draaiden bij toen bleek hoe populair het idee is.

Blik op de toekomst

Inmiddels beperken de aanklachten zich lang niet meer tot Moebarak of el-Adly, maar is een heel netwerk van bureaucraten en zakenmensen beschuldigd van verrijking, onder wie de voormalige eerste minister, de minister van Financiën, de stafchef en het hoofd van de regerende NDP-partij.

Maar hoewel vele Egyptenaren eisen dat er verantwoording wordt afgelegd, willen sommigen dat er meer naar de toekomst gekeken wordt dan naar het verleden. “Ik denk dat el-Adly en Moebarak en alle andere corrupte ambtenaren verantwoording moeten afleggen voor hun daden”, zegt de Egyptische journalist Yasmin El-Rifae. “Maar ik denk dat we daar niet teveel nadruk mogen op leggen. We moeten goed beseffen dat dergelijke processen vaak gebruikt worden om de aandacht af te leiden van de huidige onrechtvaardigheden of het feit dat het militaire regime zijn beloften niet nakomt.

Precedent

De processen tegen el-Adly en Moebarak worden niet enkel in Egypte met argusogen gevolgd, maar in de hele regio. Niet in het minst door de autocratische regimes in de buurlanden, die vrezen voor hun eigen lot als Moebarak veroordeeld zou worden.

Als Moebarak schuldig bevonden wordt, en mogelijk ter dood veroordeeld, dan kan dat een belangrijk precedent en afschrikkingmiddel worden voor andere dictators. Vooral nu in andere landen in het Midden-Oosten nog revoluties woeden, kunnen leiders tweemaal nadenken voor ze geweld gebruiken om protesten in de kiem te smoren. 

Maar het kan ook een omgekeerd effect hebben, en ze nog meer stimuleren om met alle middelen aan de macht te blijven.