“EIB financiert geen monsters, maar wel kraamhulp ervoor”

Gilgel Gibe 3 is met een geraamde kost van 1,2 miljard euro het grootste infrastructuurproject dat in Ethiopië op stapel staat. Bij de lancering van de bouwfase vorige week stelde de Ethiopische president Girma Wolde-Giorgis dat de stuwdam een grote hulp wordt bij de strijd tegen de armoede in het land. Maar tegenstanders zeggen dat het project nefast zal uitdraaien voor de ecologie van het bekken van de rivier de Omo en duizenden veetelers zal verdrijven. De plaatselijke bevolking zou niet geconsulteerd zijn over de plannen.
De Europese Investeringsbank heeft bevestigd dat ze de vraag gekregen heeft het project mee te financieren. Critici geloven dat de bouw van de waterkrachtcentrale niet alleen in strijd is met de sociale en milieunormen die de instelling zichzelf heeft opgelegd, maar dat de Ethiopische regering ook bij de toekenning van de bouwopdracht internationale normen heeft overtreden.
Salini, het Italiaanse bedrijf dat het project in de wacht sleepte, zou de opdracht gekregen hebben zonder de gebruikelijke vergelijkende procedure waarbij ook andere ondernemingen offertes kunnen indienen. Salini participeerde ook in Gilgel 1 en 2, twee eerdere Ethiopische waterkrachtprojecten van een meer bescheiden omvang in dezelfde regio.
Volgens een woordvoerder van de EIB kan de instelling door de ongebruikelijke aanbesteding waarschijnlijk alleen werkzaamheden financieren die door Salini uitbesteed worden aan andere bedrijven. “We zullen het project heel grondig bekijken”, maakt de woordvoerder zich sterk. “Is het zinvol voor de Ethiopische economie? We zullen ook naar de positieve effecten kijken om een evenwichtige beslissing te nemen.”
Actievoerders zijn er niet gerust op. Tussen 1998 en 2005 heeft de EIB de eerdere fasen van het project gefinancierd, ook al doken er toen gelijkaardige problemen op bij de toekenning van de opdrachten, zegt Magda Stockczkiewicz van de milieuorganisatie Friends of the Earth in Brussel. Voor fase twee kende de Europese instelling een lening van 44 miljoen euro toe. “Dat ligt in de lijn van de klassieke EIB-benadering dat het geen geld ter beschikking stelt voor het hele monster, maar wel de geboorte ervan wil financieren”, schampert Stockczkiewicz.

Armoedebestrijding ?

Andere tegenstanders hebben vragen bij de stelling dat de dam de armoede in Ethiopië zal helpen verminderen. Ook dat is essentieel voor de goedkeuring van een lening door de EIB, want de instelling moet zich voor projecten in Afrika houden aan de doelstellingen die de EU heeft geformuleerd over haar relaties met het zwarte continent. Armoedebestrijding staat daarin centraal.
Een groot deel van de stroom die Gilgel Gibe 3 moet opwekken, zal geëxporteerd worden naar buurland Kenia. Van de 73 miljoen Ethiopiërs is maar zes procent aangesloten op het stroomnet, zegt Caterina Amicucci van de Campagne voor de Hervorming van de Wereldbank in Rome. Volgens haar zou Ethiopië beter investeren in de verbetering van de energiebevoorrading van de eigen bevolking, en dat op een manier die het milieu en de mensen respecteert. Daartoe zou het land bijvoorbeeld kunnen mikken op aardwarmte, die in de Riftvallei relatief makkelijk kan worden aangesproken.
Een andere heikel punt is of Ethiopië wel in staat is de zware leningen terug te betalen die nodig zijn voor het project, zonder een onredelijke last te leggen op de schouders van zijn inwoners. Volgens de Wereldbank bedraagt de buitenlandse schuld van Ethiopië nu al 6 miljard dollar (4 miljard euro), een vijfde van het bruto nationaal inkomen. Ongeveer 40 procent van de Ethiopiërs leeft in absolute armoede.