“EU en Afrika moeten terug naar de geest van Cotonou”

Het netwerk “Seattle to Brussels” bracht een honderdtal leden van ngo’s, vakbonden en vrouwenorganisaties naar Brussel uit landen en regio’s die momenteel vrijhandelsakkoorden onderhandelen met de Europese Unie. Dat zijn de voormalige kolonies in Afrika, de Caraïben en de Stille Zuidzee, maar ook de Andeslanden, landen in Midden-Amerika, India, Zuid-Korea en de landen van de ASEAN in Zuidoost-Azië. De bedoeling is dat zij hun grieven kenbaar maken bij Europese beleidsmakers. Donderdag ontmoeten ze ook enkele Belgische parlementsleden.
EU-Handelscommissaris Peter Mandelson probeert sinds de impasse in de multilaterale gesprekken over het vrijmaken van de handel binnen de Wereldhandelsorganisatie regionale of bilaterale handelsakkoorden af te sluiten met de economische partners van de EU. Een van de regio’s waar die aanpak bijzonder slecht werd onthaald, is West-Afrika. Enkel Ivoorkust en Ghana hebben eind 2007 een “voorlopig” Economisch Partnerschapsakkoord (EPA) getekend, waarin ze beloven 80 procent van de handel in goederen te liberaliseren. Dat gebeurde met het mes op de keel, omdat deze landen anders hun bevoorrechte toegang tot de Europese markt dreigden te verliezen.
Intussen gaan de onderhandelingen verder om tot een in de ogen van de Europeanen “volwaardige” EPA te komen. IPS sprak met Cheikh Tidiane Dièye, de handelsspecialist van de Senegalese ngo ENDA, over hoe het verzet verder wordt georganiseerd.
IPS: Als de Afrikaanse landen geen baat hebben bij de verdere onderhandelingen over EPA’s, waarom onderhandelen ze dan toch nog verder ?
Dièye: Het zijn vooral de Europeanen die een vervolg wil breien aan het EPA-verhaal. Zij streven naar “volwaardige” akkoorden. Voor hen gaat het niet alleen over het vrijmaken van de handel in goederen, maar ook over de dienstensector, over regels om buitenlandse investeringen te vergemakkelijken en Europese bedrijven te laten meedingen bij openbare aanbestedingen.
Maar waarom maken de West-Afrikaans landen dan geen einde aan de onderhandelingen?
Het probleem is dat veel van onze landen erg afhankelijk zijn van Europese steun. De Europeanen dreigen ermee de steun te blokkeren als de EPA’s er niet komen. De West-Afrikaanse staatshoofden hebben op een top in januari een andere klemtoon gelegd. Ze hebben gezegd dat ze niet zullen tekenen zonder dat er eerst werk is gemaakt van economische integratie in de regio. Voor de staatshoofden en ook voor ons betekent dat meer dan een gemeenschappelijk exporttarief voor de Economische Gemeenschap van West-Afrikaans landen. Het gaat om een integratie zoals de EU die ons heeft voorgedaan. We moeten een gemeenschappelijke politiek ontwikkelen in prioritaire domeinen als de landbouw, de dienstensector en het investeringenbeleid. Pas als die politiek is toegepast en geëvalueerd, zijn we klaar om een vrijhandelsakkoord te ondertekenen. We mogen ons niet laten vastpinnen op een deadline voor het einde van de onderhandelingen.
U verwijt de EU-commissaris enkel oog te hebben voor de belangen van Europese bedrijven, maar is dat niet inherent aan zijn taak als EU-handelscommissaris?
Dat is zijn job, zeker. Maar de EPA’s zijn voortgekomen uit de akkoorden van Cotonou (die de EU en de ACP-landen in 2000 ondertekenden, nvdr), waarin het essentieel ging over ontwikkeling en economische samenwerking. Je kan niet zeggen dat Mandelson alleen bevoegd is voor handel en Europese bedrijven, en Louis Michel (de EU-commissaris voor Ontwikkeling, nvdr) alleen voor ontwikkeling. Je kan geen vrijhandelsakkoord onderhandelen zonder te onthouden dat je ook vooruit moet met ontwikkeling. Als Europa nu een vrijhandelsakkoord wil met West-Afrika, gaat dat in tegen de geest van Cotonou. We moeten terug naar de principes van ontwikkeling, die we samen hadden afgesproken. Voor je naar een commercieel akkoord gaat, moet je eerst de West-Afrikaanse integratie versterken en die landen duwen tot een niveau waarop hun bedrijven de concurrentie aankunnen met Europese bedrijven.
EU-Commissaris Michel zei onlangs “Als je arm wil blijven, wees dan maar tegen de EPA’s”. Hij zit blijkbaar op dezelfde lijn als Mandelson.
Dat is een volledig stupide ideologie. Niets maar dan ook niets bewijst dat liberalisering een positieve impact heeft op ontwikkeling. In Azië zijn er misschien enkele succesvolle voorbeelden, maar niet in West-Afrika. De meeste landen zijn nog maar sinds veertig jaar onafhankelijk. De grote landbouwexporteurs in Ghana en Ivoorkust zijn nog altijd in handen van de Fransen en de Britten. Zij zijn het die de EPA’s willen ondertekend zien om geen toegang te verliezen tot de Europese markt.
De Ghanese en Ivoriaanse industrie, die in handen is van lokale mensen, exporteert vooral naar de buurlanden. Zij dreigen nu in de problemen te raken omdat Nigeria heeft laten verstaan dat het zijn markt wil afsluiten voor landen die een EPA met Europa hebben. Ivoorkust begint zich nu langzaam te realiseren dat het ook belangen in de regio heeft. Naar Frankrijk exporteert het vooral grondstoffen, maar naar Nigeria exporteert het zijn afgewerkte producten. Ivoorkust dreigt dus Europa te winnen, maar de rest van Afrika te verliezen.
Wat is precies de impact van die fragmentatie tussen landen die wel een akkoord hebben met de EU en andere die niet hebben getekend ?
Wel, voorlopig heeft Nigeria Ivoorkust alleen schrik aangejaagd. Ivoorkust is nu in de verdere onderhandelingen over EPA’s op de rem gaan staan. Alle problematische onderwerpen, zoals de vrijmaking van de handel in diensten, heeft het doorgeschoven naar de ECOWAS, omdat het daar niet apart met de EU over wil onderhandelen.
Wat vindt u van het voorstel om een taks te heffen op producten die van ver met het vliegtuig worden aangevoerd, in het kader van de strijd tegen de klimaatverandering ?
Onze landen worden nu al gesanctioneerd door de zogenaamde “tariefescalatie”, waarbij op afgewerkte producten een hogere invoertaks wordt geïnd dan op grondstoffen. Als daar nog een taks opgeplakt worden onze producten nog duurder en komen onze producenten in moeilijkheden. Ik denk dat het een valabele maatregel kan zijn voor producten uit rijke landen die zelf problemen hebben met het milieu, maar niet voor arme landen. Je kan niet dezelfde regels toepassen op producten uit Japan of Burkina Faso.
Wat is uw eerstvolgende politieke doelstelling op korte termijn?
Tegen eind 2008 zullen zowel de ECOWAS als de EU een tekst voorstellen over het verdere verloop van de onderhandelingen. Wij willen dat die tekst zoveel mogelijk de nadruk legt op ontwikkeling en regionale integratie, zodat hij voor de Europese Unie onaanvaardbaar wordt. Ons uiteindelijke doel is dat er in 2009, de datum die nu is overeengekomen, geen akkoord is. We hebben er nooit een geheim van gemaakt dat we tegen de EPA’s zijn.