EU wil embargo op wapenuitvoer naar China opheffen

Straw, die sinds donderdag in China is voor vergaderingen met premier Wen Jiabao en minister van Buitenlandse Zaken Li Zhaoxing, kondigde aan dat het embargo op wapenuitvoer eerder wel dan niet zal opgeheven worden onder het Luxemburgs voorzitterschap van de EU, in de eerste helft van 2005 dus. Groot-Brittannië, dat in de tweede helft van 2005 het EU-voorzitterschap zal waarnemen, sluit zich aan bij de andere Europese landen die ingaan op de vraag van Frankrijk en Duitsland om het wapenembargo op te heffen. Het embargo is tijdens de Europese Raad van juni 1989 ingesteld na de dramatische gebeurtenissen nop het Tiennamenplein in Peking.

Peking noemt het wapenembargo anachronistisch en niet in lijn met de goede relaties tussen China en de EU. Kong Quan, de Chinese woordvoerder van Buitenlandse Zaken, sprak de bezorgdheid tegen dat de opheffing van het embargo zou leiden tot een flinke stijging van wapenaankopen door China. Het zal zeker geen massale wapenimport tot gevolg hebben want China houdt vast aan een defensief principe in de nationale defensie, zei Kong donderdag op een persconferentie in Peking.

Achter de schermen lobbyen de VS intensief tegen de opheffing van het Chinese wapenembargo. Het Witte Huis heeft Groot-Brittannië al laten verstaan dat het niet zou tolereren dat Europese militaire technologie gebruikt zou worden tegen Amerikaanse soldaten op missie. Washington is er niet van overtuigd dat Peking genoeg vooruitgang heeft geboekt op het vlak van mensenrechten en verwijst naar martelingen en gevangenneming van politieke en religieuze dissidenten.

Om de gemoederen te bedaren kondigde Straw voor zijn bezoek aan China aan dat Groot-Brittannië zou ijveren voor een herziene Europese gedragscode inzake wapenexport en een reeks maatregelen met betrekking tot de uitwisseling van informatie over wapenverkoop. Hierdoor zou volgens Straw de wapencontrole op China even strak blijven als tijdens het embargo. De VS reageren echter sceptisch. Eerder deze maand vaardigde de regering-Bush sancties uit tegen enkele van China’s grootste bedrijven omdat ze Iran zouden helpen bij de verbetering van zijn ballistisch arsenaal.

Ook Japan maakt zich zorgen over de opheffing van het embargo. Tokyo is bang dat het meegesleept zou kunnen worden in een mogelijke confrontatie tussen de VS en China. Volgens de Taiwan Relations Act zijn de VS verplicht om Taiwan bij te staan als China het eiland zou aanvallen. In maart gaat in China een debat van start over een nieuwe anti-afscheuringswet die China het recht zou geven om militair geweld in te zetten tegen het eiland.

De politieke wil om het embargo te doen naleven is zo goed als verdwenen. Eerder deze week raakte bekend dat de Europese wapenuitvoer naar China in 2003 spectaculair gestegen was. Volgens het jaarrapport van de EU werd in 2003 voor 416 miljoen euro militair materieel naar China uitgevoerd. Dat is een verdubbeling in vergelijking met 2002.

Het bezoek van Straw aan China valt samen met de voorbereidingen voor de begrafenis van de omstreden voormalige leider van de Communistische Partij Zhao Ziyang. In 1989 werd Zhao afgezet omdat hij het militair ingrijpen tegen ongewapende studenten op het Tienanmenplein had afgekeurd. Zhao stierf maandag op 85-jarige leeftijd in een ziekenhuis in de hoofdstad. De staatsradio en -televisie repten met geen woord over het overlijden van de voormalige communistische leider, terwijl Chinese kranten er enkel kort over berichtten.

Peking vreest dat de begrafenis van Zhao antiregeringsprotesten op de been zou kunnen brengen en de eisen om democratische studentenleiders te rehabiliteren nieuw leven in zou kunnen blazen. Massale rouwbetuigingen voor de leider die het Tienanmen bloedbad afkeurde, zouden pijnlijk zijn voor de huidige Chinese leiders. (KC/MM)