Extreme weersomstandigheden zorgen voor honger in Mozambique

Door enorme regenval in de buurlanden Zambia en Zimbabwe zijn de rivieren, die ook door Mozambique stromen, erg aangezwollen, met overstromingen tot gevolg. Sinds begin maart sprak men van alarmcode rood (net geen officiële ‘ramp’), maar sinds vorige week is het alarmniveau verlaagd tot de code oranje. Het ergste, op vlak van overstromingen, is nu dus voorbij. 

Maar tegelijk werden andere gebieden in het land getroffen door aanhoudende droogte. Het gevolg hiervan is dat er nationaal zowat 13% minder maïs en 11% minder graan zal worden geproduceerd. Dat heeft het ministerie van Landbouw berekend.

De bevolking, in grote mate financieel afhankelijk van hun oogst, is op die manier twee maal getroffen. Velen zijn weggetrokken uit de droge gebieden, naar de lager gelegen spoelvlaktes (gebieden waar rivieren stromen), maar veel van deze streken zijn ondertussen overstroomd.
De voornaamste problemen voor hulpverleners zijn nu de duizenden ontheemden in het land en de beperkte toegang tot voedsel en schoon water, dit laatste is ook van belang om de verspreiding van cholera, via besmet water, tegen te gaan.

Hulpverlening

De overheid van Mozambique heeft ondertussen een officiële voedselhulpaanvraag ingediend voor 100.000 mensen in de vier meest getroffen districten, Mutarara, Mopeia, Morrumala en Chinde. Dat staat te lezen in een recent rapport (23 maart) van het UN Country Team (UNCT) over de overstromingsproblematiek.

Het World Food Programme (WFP) probeert hulp te bieden, en wel op zo’n manier dat ze meteen ook het land ondersteunt. Dit doet men door lokaal aan te kopen, bijvoorbeeld in het noorden van Mozambique, waar de oogst wel meeviel, maar ook door de voedseldistributie te laten verlopen via food-for-work-projecten. Daarbij krijgt men voedsel in ruil voor werk, zodat ondertussen kan worden geïnvesteerd en gewerkt aan de infrastructuur.

Maar het WFP waarschuwt dat ze met hun fondsen maar tot eind april voort kunnen, terwijl het komende jaar meer dan 450.000 mensen voedselhulp zullen nodig hebben (gebaseerd op het Famine Early Warning System Network voor de periode april 2010 tot maart 2011). Daarom heeft het WFP ondertussen een internationale vraag voor hulp gelanceerd, maar tot nu toe is de respons nog niet wat men ervan had verwacht.

Chronisch probleem

Men moet wel in het achterhoofd houden dat voedselhulp maar een korte termijn oplossing is. Het probleem in Mozambique is van chronische aard, van alle Afrikaanse landen wordt het land het vaakst en hevigst getroffen door natuurrampen, en dat zal in de toekomst, door de klimaatverandering, enkel toenemen. Dit impliceert dat er ook moet gezocht worden naar lange termijn oplossingen.

Het WFP benadrukt dat het land zich zal moeten aanpassen. De overheid moet bijvoorbeeld op zoek gaan naar droogtebestendige gewassen (sorghum en gierst), diversifiëren in het levensonderhoud door visserij te stimuleren, aan water management doen enz.

Voor de bevolking is het vaak moeilijk om met de impact van overstromingen, cyclonen en droogtes om te gaan, of ervan te herstellen. Daardoor raakt men soms in een negatieve spiraal van armoede. Velen zijn erg afhankelijk van de oogst, en als deze telkens mislukt komt men in de problemen. Het weinige geld dat dan beschikbaar is, wordt allemaal gespendeerd aan voedsel, waardoor niets overschiet voor de scholing van de kinderen of voor gezondheidszorg, dat zegt Chris McIvor van de Save The Children Alliance in Mozambique.
Kinderen worden volgens hem ook steeds vaker opzettelijk van school gehouden, omdat ze als werkkracht toch wat kunnen binnenbrengen voor de familie.

Vorig jaar werd ook een belangrijk rapport uitgegeven door het National Disaster Centre in de hoofdstad Maputo. Mozambique is sowieso zeer vatbaar voor natuurrampen maar door de klimaatverandering zal de kwetsbaarheid van het land nog toenemen. Men verwacht dat er meer periodes van droogte zullen komen, meer overstromingen, intensere cyclonen, ergere uitbarstingen van epidemieën… Bovendien zal tegen 2060 het waterniveau tien tot twintig centimeter stijgen. Door erosie zal de kustlijn zo’n 500 meter opschuiven. Deze evoluties kunnen catastrofaal zijn aangezien zowat zestig procent van de bevolking in de kuststreek woont.

Het rapport maakt dan ook de aanbeveling om enerzijds de rampparaatheid in het land te verhogen en anderzijds op zoek te gaan naar een strategie om zo goed mogelijk te kunnen omgaan met de klimaatverandering. Mozambique moet dus snel en krachtdadig optreden.
Het land is vorig jaar ook opgenomen in de Climate Change Hit List van de Wereldbank, een lijst met de meest kwetsbare landen voor vijf bedreigingen die voortkomen uit klimaatverandering. Voor droogte en overstromingsgevaar staat Mozambique telkens op de vijfde plaats.