Financiële compensatie helpt in de strijd tegen vrouwenbesnijdenis

Himadou stopte met hulp van het Comité Nigérien sur les pratiques traditionelles néfastes (Coniprat). De niet-gouvernementele organisatie gaf haar een lening van 50.000 CFA franc (75 euro) om een ander beroep uit te gaan oefenen. Want niet alleen de traditie houdt de praktijk van vrouwenbesnijdenis in stand, maar ook het feit dat veel mensen er hun brood mee verdienen. Met de verkoop van specerijen verdien ik nu veel meer dan met de besnijdenissen, zegt Himadou, die afkomstig is uit de zuidelijke regio Tillaberi.

Himadou is een van de ongeveer veertig vrouwen die we sinds 1992 aan een ander beroep hebben geholpen, zegt Maiga Amsou Amadou, voorzitter van Coniprat. Sommigen verkopen nu net als Himadou specerijen, anderen gebruikten hun lening om donuts te gaan verkopen, zetten groentekwekerijen op of begonnen kleinschalige fabriekjes voor pindaolie.

Vrouwenbesnijdenis was lange tijd een taboeonderwerp in ons land. De geheimzinnigheid is er nu af, er wordt openlijk over gepraat en de uitvoerders zijn bereid hun werk op te geven in ruil voor een nieuw beroep. Bewustwording en voorlichting hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld. We hebben de afgelopen jaren geprobeerd duidelijk te maken welke gevaren vrouwenbesnijdenis met zich meebrengt, zegt Amadou.

Vrouwenbesnijdenis komt in Afrika veel voor. Hoewel het officieel in 2003 werd verboden in Niger, is de praktijk er nog steeds wijdverbreid. Volgens Coniprat vinden in de regio Tillaberi de meeste besnijdenissen plaats. Ongeveer 30 procent van de vrouwen wordt daar besneden. In de hoofdstad Niamey en omgeving is dat 17 procent.

Bij een vrouwenbesnijdenis wordt de clitoris verminkt of verwijderd. Meestal worden ook de binnenste schaamlippen weggesneden. In sommige gevallen worden ook de buitenste schaamlippen verwijderd en aan elkaar genaaid, zodat slechts een kleine opening overblijft voor urine en menstruatiebloed. De operaties worden vaak uitgevoerd onder onhygiënische omstandigheden en met primitieve middelen, zoals glasscherven of scheermesjes.

Naast de pijn en het trauma dat de besnijdenis veroorzaakt bij meisjes, kan de operatie leiden tot infecties, incontinentie of onvruchtbaarheid. Soms overlijden meisjes aan de besnijdenis, als gevolg van hevige bloedingen. Daar komt nog bij dat er tegenwoordig een groot risico is op besmetting met het HIV-virus als de instrumenten niet gesteriliseerd zijn, zegt arts Bako Bagassi van het Nationaal Programma Tegen Seksueel Overdraagbare Ziekten.

Besnijdenissen van meisjes worden om verschillende redenen uitgevoerd. Sommige mensen denken dat de seksuele lust vermindert door een besnijdenis. Dat zou de kuisheid bevorderen. In andere gevallen wordt besnijdenis gezien als een inwijdingsritueel dat de overgang van de kindertijd naar volwassenheid markeert.

In sommige gemeenschappen wordt vrouwenbesnijdenis uitgevoerd omdat de vrouwelijke geslachtsorganen als onhygiënisch worden gezien. Ook zijn er mensen die geloven dat de islam de praktijk voorschrijft. Over dat laatste bestaat binnen de islam echter geen overeenstemming.

In Niger staat sinds 2003 maximaal drie jaar gevangenisstraf en een boete van omgerekend 30 tot 300 euro op het uitvoeren van een vrouwenbesnijdenis. Als een meisje als direct gevolg van de operatie overlijdt, dan kan een gevangenisstraf van tien tot twintig jaar worden opgelegd.

Tot nu toe heeft de wet echter nog weinig concreets opgeleverd. Er moeten mensen zijn die willen getuigen. Iemand moet op heterdaad betrapt worden tijdens het uitvoeren van een besnijdenis, zegt Amadou.

In juli 2003 nam de Afrikaanse Unie (AU) tijdens een topontmoeting een protocol aan dat moet leiden tot de afschaffing van vrouwenbesnijdenis in heel Afrika. Dat ‘Maputo Protocol’ moet echter eerst door minimaal vijftien van de 53 lidstaten van de AU geratificeerd worden, voordat het in werking treedt. In februari van dit jaar hadden nog slechts tien landen dat gedaan. (JS)