"Fortis accepteerde betalingen voor illegaal hout uit Liberia"

In het rapport “Undue Diligence” laat de onderzoeksorganisatie zien hoe gerenommeerde banken zaken doen met dubieuze klanten in corrupte, grondstofrijke staten. “Dezelfde soepele wetgeving die tot de kredietcrisis heeft geleid, zorgt ervoor dat grote banken kunnen helpen bij het leegroven van arme landen”, zegt Gavin Hayman, campagnedirecteur.

Rekening bij Fortis

Een van die landen is Liberia, waar na een burgeroorlog in 1997 de krijgsheer Charles Taylor aan de macht kwam. Taylor stortte zowel buurland Sierra Leone als zijn eigen land opnieuw in een bloedige burgeroorlog, gefinancierd met de export van hardhout. De Fortisbank heeft daar een belangrijke rol in gespeeld door de betalingen voor het hout mogelijk te maken.
Tussen december 2000 en september 2001 heeft de Oriental Timber Company (OTC), geleid door de Nederlander Guus Kouwenhoven, tenminste 2,3 miljoen dollar ontvangen op een Fortisrekening in Singapore. Fortis heeft niet de voorgeschreven “due diligence” (grondig boekenonderzoek) verricht. De rol die de OTC speelde bij het plunderen van Liberia was al wel bekend, onder andere door een VN-rapport uit december 2000.
Fortis wil geen commentaar geven op zaken die een individuele cliënt betreffen.
Charles Taylor en zijn rebellen hadden rekeningen bij twee Liberiaanse banken. De Amerikaanse Citibank fungeerde echter als correspondentiebank. Dat betekent dat Taylor, en ook de OTC, via de Citibank in New York betalingen voor illegaal hout konden incasseren.

Corruptie

Grondstoffen vormen in theorie een kans voor arme landen om uit de armoede te ontsnappen. Maar in de praktijk zorgen ze voor corruptie en de concentratie van macht in weinig handen. “Het mechanisme voor die grondstoffencorruptie wordt geboden door banken”, zegt Anthea Lawson, campagnevoerder bij Global Witness.
Zo is Teodorin Obiang een verwoed verzamelaar van Ferrari’s, Maserati’s, Rolls Royces en Bugatti’s. Dat kan met de bankrekeningen die hij onder meer bij Barclays heeft. De benodigde miljoenen verdient hij aan de olie die in zijn thuisland Equatoriaal Guinea wordt gewonnen, waar hij niet alleen minister van Landbouw is, maar ook zoontje van de baas, president Teodoro Nguema Obiang. Dat was in 2004 nog de oorzaak van het uiteenvallen van de Riggsbank, toen de Amerikaanse senaat ontdekte dat de Obiangs en hun corrupte regering daar rekeningen hadden. Maar banken in Europa doen alsof ze van niets weten.
President Niyazov van Turkmenistan wist miljarden dollars aan gasopbrengsten onder zijn persoonlijke controle te houden met hulp van de Deutsche Bank. Het duistere staatsoliebedrijf Sonangol in Angola, betrokken bij wapenhandel en corruptie, kan zaken blijven doen door miljardenleningen van Europese en Chinese banken.

Dezelfde soepele wetgeving die tot de kredietcrisis heeft geleid, zorgt ervoor dat grote banken kunnen helpen bij het leegroven van arme landen

Mazen in de wet

Volgens het rapport zoeken de banken de mazen in de wet om zo min mogelijkheid verantwoordelijkheid te hoeven nemen. De regels voor het klantenonderzoek dat banken moeten doen, zijn vaak ambigu.
De ministers van Financiën van de G20 (die komend weekend over de financiële crisis praten) moeten nieuwe regels afspreken om witwassen tegen te gaan, vindt Global Witness, want vrijwillige afspraken werken blijkbaar niet. “Om armoede de wereld uit te helpen, moet ervoor worden gezorgd dat geld niet meer kan worden gestolen of verduisterd”, zegt Hayman. Banken moeten verplicht onderzoek doen naar de natuurlijke personen achter fondsen. Bovendien moet de Financial Action Task Force, die de regels tegen witwassen opstelt, worden hervormd.
Global Witness heeft contact opgenomen met alle banken die worden beschuldigd, maar geen van hen wilde de vragen over het bewijsmateriaal beantwoorden.