Gabon leert pygmeeën lezen

In Gabon heeft maar één enkele van de naar schatting 15.000 tot 20.000 pygmeeën in het land het tot op de universiteit gebracht; één andere heeft de middelbare school bereikt, zegt Minapyga, een niet-gouvernementele organisatie uit de Gabonese hoofdstad Libreville die zich voor de bevolkingsgroep inzet. En dat is het dan. Een studie van de Unesco en Proced, een andere Gabonese ngo, kwam al in 2002 met cijfers die niets aan de verbeelding overlaten: 99 procent van de 120.000 pygmeeën in het evenaarwoud in Centraal-Afrika is analfabeet. Meer dan 90 procent van de kinderen gaan niet naar school.

De pygmeeën zijn gemarginaliseerd doordat de Gabonese autoriteiten hen niet willen opnemen in de moderne wereld, erkent de Gabonese minister van Cultuur en Onderwijs, Pierre Amoughé Mba. Hij wil daar nu verandering in brengen met een opleidingsprogramma op maat. Hij inventariseert momenteel samen met de Unesco de noden. De overheid maakte al bekend dat het programma naar schatting 1,3 miljard euro zal kosten. Gabon rekent op bijkomende financiële en materiële steun van Canada en van bosbouwbedrijven.

Vorige maand ging een eerste sessie door in het dorp Doumaï, waar een 800-tal pygmeeën woont. Over hoe de opleiding precies verliep is weinig bekend. Lesgever Ange-Claude Nkoghé, een internationale onderwijsexpert, wil alleen kwijt dat de eerste sessie heeft toegelaten de hindernissen, met name de logistieke problemen, in te schatten en dat tijdens het tweede semester van 2005 zeker meer vormingsmomenten volgen. Volgens onderwijsinspecteur Edouard Nguema moet de overheid in de eerste plaats lesgevers opleiden binnen de pygmeegemeenschap. De vorming zou zich niet beperken tot lezen en schrijven, maar ook handelen over gezondheid en maatschappijleer. De pygmeeën zouden ook moeten leren zich makkelijker toegang te verschaffen tot dispensaria en ziekenhuizen.

Minapyga gaat akkoord dat alfabetisering één van de manieren is om pygmeeën vooruit te helpen. Maar het is van essentieel belang dat de overgang naar de moderne gemeenschap zonder schokken verloopt, waarschuwt Mbalé (naar pygmeegewoonte zonder voornaam), een pygmeevrouw van 24 jaar die in de Gabonese hoofdstad woont.

De pygmeeën in Gabon leven nog steeds in grote mate in het woud. Ze ruilen woudproducten als wild en medicinale planten tegen zout, lucifers en kleren. In andere landen zijn ze soms uit eigen beweging of onder druk naar de steden en dorpen getrokken. Maar dat gebeurde veelal zonder begeleidende maatregelen, waardoor ze in een zeer zorgwekkende socio-economische en culturele situatie terechtkwamen, aldus de Unicefstudie. In buurland Kameroen zijn vele pygmeeouders weinig geneigd om hun kinderen in te schrijven in de scholen omdat ze zelf vaak worden bedrogen of uitgelachen als ze zich in dorpen vertonen. Alleen uit de DRC kwam de afgelopen jaren positief nieuws voor de pygmeeën. Daar zou de oorlog paradoxaal genoeg hebben bijgedragen aan de integratie van de pygmeeën. (ADR/PD)