Gecensureerde schrijvers verspreiden hun boeken met de kopieermachine

“Literatuur is in essentie subversief”, barst Jalloul Azzouna, de rebel van de Tunesische literatuur uit. Hij is een van de dertig gecensureerde schrijvers en hij heeft een paar jaar geleden de Tunesische Bond van Vrije Schrijvers opgericht. Die is nog steeds niet officieel erkend omdat het een alternatief vormt voor de gewone schrijversbond – en die is ingesteld door de regering.

Zijn collega Fadhila Chebbi leest al jaren steeds opnieuw in haar eigen boek om erachter te komen welke passage nu bij de censoren precies in het verkeerde keelgat is geschoten. Azzouna denkt dat het verhaal zelf de reden is: het gaat over een generaal die per ongeluk het bevel geeft zijn hele leger te castreren. Ook al wordt niet genoemd in welk land het zich afspeelt.

Sommige boeken gaan wel direct over een onderwerp of gaan tegen de machthebbers in. Maar vaak is hun kritiek al gedateerd. “Toch worden ze verboden, enkel vanwege het engagement van de auteurs, of soms van hun naasten”, zegt Azzouna.

De censuurmachine

Al jaren probeert Azzouna de ban op zijn boek op te heffen. Wie beslist daarover? En met welke redenen? Moet hij naar justitie, het cultuurministerie of naar binnenlandse zaken? Hij heeft geen antwoorden. Hij wordt steeds verwezen naar “de betreffende diensten”, een onzichtbare instantie.

De censuurmachine werkt efficiënt. Drukkers moeten altijd een bepaald aantal exemplaren bij het ministerie van Cultuur en van Binnenlandse Zaken deponeren, en bij de Nationale Bibliotheek. Daarvoor krijgen ze – binnen een niet vastgestelde termijn – een afschrift, dat ze nodig hebben om de boeken aan de uitgever te mogen leveren.

Sommige Tunesische drukkerijen zijn ware boekengevangenissen geworden. “Uitgevers zijn angstig geworden”, zegt Fadhila. Uitgeverij Aloés, van Sihem Ben Sedrine, wist geen van zijn boeken door de censuur te krijgen. De schrijver van zijn eerste uitgave, Taoufik Ben Brik, heeft zich dan maar toegelegd op de export.

Struikgeverij

Zolang de censuur niet wordt opgeheven verspreidt Jalloul Azzouna kopieën van zijn boek. “Per bundel van vijftig exemplaren, om mensen bewust te maken”, legt hij uit. Hij noemt het “struikgeverij” en de mensen die een exemplaar weten te bemachtigen, kopiëren het weer door.

In de salons van Parijs en Berlijn worden de kopieën tentoongesteld. Oproepen van de internationale organisatie van uitgevers hebben geen baat gehad. In 2007 beloofde president Ben Ali om alle censuur op te heffen, maar tot op heden is zijn belofte nog niet ingewilligd.

(InfoSud/Vertaling: IPS)