Geestelijken krijgen steeds meer macht in Irak

Geestelijken begonnen een belangrijke rol te spelen nadat de Amerikanen in april 2003 het land binnenvielen. Ondanks beloften van de Amerikaanse president George W. Bush om Irak te veranderen in een seculier en vrij land, zijn de geestelijken inmiddels de echte leiders. Ze beheersen de politiek steeds meer.
“De internationale coalitie heeft de geestelijken aan de macht gebracht en zij zullen het land naar nog meer sektarisch geweld en een donker tijdperk zonder vrijheid leiden”, zegt dr. Shakir Hamdan uit Bagdad, expert op het gebied van islamitische kwesties. “
Hamdan verwijst naar een recente ontmoeting tussen de Iraakse premier Nouri al-Malaki en de invloedrijke sjiitische grootayatollah Ali al-Sistani in Najaf, waar staatszaken werden besproken. “Het is overduidelijk dat de geestelijken enorm invloedrijk zijn. Het parlement en de regering kunnen geen stap zetten zonder eerst de geestelijken te raadplegen.”
Irak was onder Saddam Hoessein grotendeels seculier, aangezien de voormalige dictator bang was dat religieuze bewegingen en hun leiders zijn macht zouden ondermijnen. Na de Amerikaanse invasie van Irak ontstond een machtsvacuüm dat werd opgevuld door religieuze leiders, die zorgden voor basisvoorzieningen die de staat niet langer kon bieden.
“Ons land is van een seculiere staat veranderd in een zuiver religieus land”, zegt Munthir Suleiman, een hervormingsgezinde activist in Bagdad. “We droomden van sociale ontwikkeling en een transformatie naar een modern, vrij land, waar individuen een natuurlijke rol konden spelen in de ontwikkeling van het land. Door actief te zijn in de politiek, economie en alle andere maatschappelijk sectoren. Maar het tegenovergestelde is gebeurd. Het land staat volledig onder controle van de geestelijken.”
Diverse academici en gemeenschapsleiders zeggen dat ze geen enkele invloed meer hebben op de politiek en de sociale structuur. De belangrijkste soennitische groep geestelijken, de Associatie van Moslimgeleerden (AMS), ontkent dat imams proberen de regering te beheersen.
“Het land moet geleid worden door ervaren mensen, die verstand hebben van hervorming en wederopbouw”, zegt dr. Abdul-Salam al-Kubayssi, assistent-secretaris-generaal van de AMS. “Onze rol is om de nationale regering, van welke kleur ook, te steunen bij haar werk om te zorgen voor veiligheid en welvaart, zonder dat we ons direct bemoeien met het functioneren van die regering. Het land besturen is te ingewikkeld om het door een groep imams te laten doen.”
Maar de Amerikaanse troepen en hun leiding waren sinds het begin van de bezetting afhankelijk van de geestelijken. In de Iraakse Bestuursraad zaten geestelijken als ayatollah Bahrul-Uloom en Abdul Aziz al-Hakim en leiders van andere islamitische partijen zoals al-Dawa en de Iraakse Islamitische Partij.
De verkiezingen van 2005 werden vrijwel volledig beheerst door religieuze groeperingen en hun politieke partijen. “De VS hebben ervoor gekozen om samen te werken met de geestelijken, in de hoop zo de situatie in Irak zo snel onder controle te brengen”, zegt Fadhil Yassen, een advocaat in Bagdad. “Dat bleek duidelijk uit de gebaren dat het voormalige Tijdelijke Bestuur van de Coalitie, geleid door Paul Bremer, maakte naar Sistani en de steun die hij gaf aan de sjiitische coalitie om het land te besturen. Nu betalen de Amerikanen en de Irakezen de prijs daarvoor.”
Sjiitische imams zijn inmiddels onderling verdeeld over de koers die het land zou moeten varen. Rivaliserende sjiitische groepen bevechten elkaar in pogingen de macht naar zich toe te trekken in door sjiieten gedomineerde regio’s in Bagdad en Zuid-Irak.