Ghanese boerin krijgt nieuwe tanden dankzij botercoöperatie

Met de verkoop van chocolademelk verdiende ze net genoeg om te overleven, vertelt Alhassan. Sparen was er niet bij. Maar dat veranderde toen ze vorig jaar lid werd van een coöperatie van plattelandsvrouwen die zeep produceren uit sheaboter.
De coöperatie, die officieel de naam Ideal Woman Shea Butter Producers and Pickers Association draagt, werd opgezet als onderdeel van een armoedebestrijdingproject voor plattelandsvrouwen in Noord-Ghana. Het initiatief wordt gesteund door het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) en de Tokyo International Conference on African Development (TICAD) van de Japanse regering. TICAD is een wereldwijd raamwerk voor ontwikkelingssamenwerking tussen Azië en Afrika.
“Wat er in het leven van Habiba gebeurd is, is precies wat we willen bereiken met het initiatief”, zegt Adisa Lansah Yakubu, directeur van het Africa 2000 Network, een uitvoerende partnerorganisatie van UNDP-TICAD. Vrouwen op het platteland van Noord-Ghana behoren tot de armsten van het land, zegt ze.

Meer kansen voor vrouwen

De meeste mensen in de regio zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van landbouw. Lange perioden van droogte en afnemende vruchtbaarheid van de grond maakt de landbouw echter steeds moeilijker. Uit een onderzoek uit 1998 van het Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling (IFAD) bleek dat 80 procent van de landbouwers vrouw is. Meestal maken ze dubbel zoveel uren als mannen in de regio, maar het wordt hen verboden land te bezitten.
Het gevolg is dat vrouwen weinig zeggenschap hebben over hoe het huishoudinkomen wordt uitgegeven. Ook is voor hen de kans op onderwijs en gezondheidszorg veel kleiner dan voor mannen. Vrouwen kunnen ook maar beperkt leningen aangaan, omdat ze geen onderpand hebben.
Voor Yakubu is het echter ondenkbaar dat de vrouwen in Noord-Ghana arm blijven als ze de rijkdom aan boterbomen in hun achtertuin goed weten te exploiteren. De vruchten van de boterbomen leveren de sheaboter voor de zeep. Naar sheaboter, die wordt gebruikt in hairconditioner en andere cosmetica, is veel vraag. De boter wordt ook gebruikt in de chocoladeindustrie, als een substituut voor cacaoboter.
De boterboom groeit alleen in Afrika en doet het uitzonderlijk goed in het Noorden van Ghana. Ongeveer 600.000 vrouwen in de regio zijn betrokken bij ondernemingen die op een of andere wijze werken met sheaboter. De handel was echter lange tijd niet lucratief, omdat de productiemethoden weinig efficiënt waren. Via het UNDP-TICAD-intiatief werden trainingscentra opgezet, die de vrouwen hielpen coöperaties te vormen en sheaboter van hoge kwaliteit te produceren. In Noord-Ghana zijn er zes van deze centra.
“De boter die we nu maken ruikt beter en is heel puur”, zegt Fulera Yakubu, een van de tweehonderd vrouwen die meededen aan het programma. Door de hogere kwaliteit kunnen de producten nu verkocht worden op de internationale markt. De vrouwen exporteren nu ruwe sheaboter en zeep naar onder meer Japan, de VS, Duitsland, Denemarken en Zwitserland.
Coöperaties leveren meer winst op, zegt ze. “Door samen te werken kunnen we meer produceren. We verkopen meer en we kunnen als groep hulp inroepen.” In het verleden maakten ze 1,30 euro winst per honderd kilo boter, nu is dat gestegen tot 6,50 euro per honderd kilo.

Vaarwel armoede

“Voordat ik in de sheaboter ging, was ik zo arm dat ik niet eens kleding kon kopen”, zegt Azaru Imoru. “Na de dood van mijn man moest ik mijn kinderen van school halen omdat er geen geld meer was. Nu zitten ze weer op school. Ik kon zelfs een fiets voor ze kopen.”
Vooral weduwen wier bezittingen werden afgenomen door hun schoonfamilie, profiteren van de coöperatie, zegt Yakubu. “Sommige vrouwen raakten dakloos nadat de schoonfamilie hen uit het huis van hun man had gezet. Ze hebben nu geld om zelf een huis te bouwen.” Ook zijn ze in staat betere ingrediënten voor de maaltijden te kopen, wat de gezondheid van de gezinnen ten goede komt.
Ondanks de geboekte successen, is er nog een lange weg te gaan, zegt Yakubu. De Ghanese regering heeft volgens haar niet genoeg aandacht voor de sheabotersector. Op het gebied van cacao wordt bijvoorbeeld door de overheid onderzoek gefinancierd naar betere productiemethoden. In de sheabotersector moet dergelijk onderzoek nog op gang komen.