Guy Verhofstadt interviewt David Van Reybrouck op Passa Porta

“Goedemiddag dames en heren. Welkom in de KVS.” Het was even wennen. Guy Verhofstadt in de rol van gastheer op een literair festival. Maar je moet het hem toegeven, hij deed dat goed. Hij stelde pertinente vragen en liet in zijn gekende stijl af en toe een grapje vallen. Toch was hij hier niet de geschikte persoon. Als gewezen regeringsleider draagt hij nog steeds de verantwoordelijkheid voor het federaal beleid dat tussen 1999 en 2008 gevoerd werd. Dat omvat ook negen jaar Congo-beleid en het gesprek ging nu net over de geschiedenis van dat beleid. Het gaf een extra dimensie aan het interview. Vaak interessanter in wat niet verteld werd, dan wat wel aan bod kwam.

Neem nu de eerste vraag van Verhofstadt. Die ging als volgt: “in de mate waarin je ze kan vergelijken, waar trof België de grootste schuld: de rubberpolitiek van koning Leopold II, de onvoorbereide overgang naar de onafhankelijkheid of het niet ingrijpen tijdens het Mobutu regime?” Een vierde optie werd wijselijk verzwegen, namelijk de rol van België tijdens het Kabila regime. Ook niet bepaald een fraai stuk Congolese geschiedenis waar België niet vrijuit gaat. De oud-premier was wel slim genoeg.

Het was een delicaat gesprek. En dat bleef zo. Onvermijdelijk voor het Congolese verkiezingsjaar haalde Verhofstadt het thema democratie aan. Hij vroeg zich schijnbaar oprecht af waar die democratie in Congo bleef. Als er zich in de Arabische landen democratische revoluties kunnen ontketenen, waarom dan in Congo niet? Van Reybrouck gaf een nuchtere opsomming van voorwaarden voor een democratie en merkte daarbij op: ‘Vreemd dat ik dit aan de liberale fractieleider van het Europees Parlement moet uitleggen’.

Van Reybrouck laat zich niet in een politiek keurslijf opsluiten. Voor een schrijver die maatschappelijk relevante thema’s aansnijdt en een breed publiek wil bereiken is dat een sterkte. Toch neemt hij een aantal duidelijke standpunten in. Zo heeft hij kritische bedenkingen bij het idee van de vrije markt als hefboom voor ontwikkeling. Van Reybrouck legde het boegbeeld van de Vlaamse liberalen fijntjes uit wat de desastreuze gevolgen waren van het neoliberale beleid van de Wereldbank en het IMF voor Congo. Verhofstadt ging er niet dieper op in.

Het publiek stond aan de kant van Van Reybrouck. Dat was duidelijk. Een keer werd dat met een spontaan applaus expliciet gemaakt. Het overtuigend handengeklap kwam niet nadat Van Reybrouck haarscherp analyseerde wat er allemaal mis ging met Congo en welke rol België daarin had. Wel wanneer Van Reybrouck zich verzette tegen het voorstel van Verhofstadt om het boek te verfilmen voor een televisiereeks. Het bibliofiele publiek wil de uitgekiende personages, die ze allemaal op hun persoonlijke manier beleefden, niet laten demystificeren door een leger camera’s. Daarmee begreep ik meteen waarom de oud-premier zich durfde te wagen aan een gesprek over Congo. Het was hier een literair festival waarin de boeken vooral op hun literaire waarde geschat werden. Een weinig gevaarlijke omgeving voor een politieker. En bovendien goed voor zijn intellectueel imago.