Hamas en Fatah lusten elkaar rauw

De spanningen tussen de twee groepen zijn geëscaleerd door de Israëlische invasie van de door Hamas gecontroleerde Gazastrook. Bij de militaire operatie vielen meer dan 1.300 Palestijnse doden en bijna 5.000 gewonden. De heropbouw van vernielde huizen en infrastructuur zal honderden miljoenen euro kosten.

Hamas beschuldigt leden van Fatah ervan het Israëlische leger Hamas-doelwitten in Gaza te hebben aangewezen. Op 15 januari zou Said Siam daarvan het slachtoffer geworden zijn. De Binnenlandminister van Hamas werd gedood bij een Israëlische luchtaanval op het huis van zijn broer. Fatah, dat via de Palestijnse Autoriteit de Westelijke Jordaanoever bestuurt, zegt dan weer dat Hamas activisten van Fatah in Gaza mishandelt, foltert en vermoordt.

Zware beschuldigingen

Dat Palestijnen elkaar de duivel aandoen, blijkt onder meer uit berichten van de Onafhankelijke Commissie voor de Mensenrechten in Gaza. De commissie heeft bewijzen over Palestijnen in Gaza die van dichtbij in de benen worden geschoten, zwaar geslagen worden of huisarrest krijgen opgelegd. Het is niet duidelijk tot welke beweging de slachtoffers behoorden. De commissie riep maandag op te stoppen met dergelijke buitengerechtelijke represailles.

Volgens andere Palestijnse bronnen hebben strijders van Hamas tijdens de invasie ziekenhuizen en scholen gebruikt als tijdelijke gevangenissen om tientallen Fatahleden vast te houden die ervan verdacht warden Israël te helpen. Volgens ooggetuigen was dat het geval met een kinderziekenhuis, een psychiatrische instelling in Gaza-Stad en een aantal schoolgebouwen in Khan Yunis en Rafah, in het zuiden van Gaza. Gevangenen zouden er gefolterd zijn.

Een woordvoerder van Hamas, Fawzi Barhoum, wijst de beschuldigingen van de hand. Taher al-Nunu, een andere vertegenwoordiger van Hamas in Gaza, zegt dat zijn organisatie enkele gevallen onderzoekt van aanhangers van de partij die geweld zouden hebben gebruikt tegen andere Palestijnen. Het geweld had volgens hem niet de toestemming van de Hamasleiding; waarschijnlijk gaat het om confrontaties tussen plaatselijke clans.

Samir Awad, een politicoloog van de Birzeit Universiteit op de Westelijke Jordaanoever, acht het goed mogelijk dat Fatah de verhalen over aanvallen op aanhangers in Gaza aandikt. “Bewijzen zijn er niet. Mahmoud Abbas (de Palestijnse president die de Palestijnse Autoriteit voorzit, heeft veel geloofwaardigheid verloren. Veel Palestijnen vinden dat hij niet genoeg van zich heeft afgebeten tegenover de Israëli’s tijdens het offensief in Gaza.”

Rivaliteit op het scherp van de snee

De slechte relaties tussen Hamas en Fatah dateren van 2006. Toen won Hamas het in parlementsverkiezingen van het tot dan toe dominerende Fatah. Volgens uitgebreide mediaberichten bereidde een kleine groep van Fatahleden daarna begin 2007 een coup voor tegen de eenheidsregering die Fatah en Hamas hadden gevormd. Fatahstrijders in Gaza kregen daarvoor wapens, geld en opleiding van Egypte, Israël en de VS. Voordat de samenzweerders in actie konden komen, greep Hamas in juni 2007 zelf de macht in Gaza.

De twee Palestijnse bewegingen hebben het ook met elkaar aan de stok over de verdeling van humanitaire hulp in Gaza. Volgens Israëlische media hebben strijders van Hamas vrachtwagens met hulpgoederen gekaapt. Volgens de Palestijnse Autoriteit waren die bedoeld voor de VN-hulporganisatie UNRWA, maar Fatah zegt dat de goederen van Arabische donors kwamen en specifiek voor Hamas bestemd waren. De VN zeggen dat geen van hun vrachtwagens zijn gekaapt.

Toch hopen de Arabische landen en de internationale gemeenschap dat Hamas en Fatah zich weer met elkaar verzoenen. Veel hangt allicht af van de druk die de Amerikaanse president Barack Obama gaat uitoefenen op Israël en op de regering die na de verkiezingen van 10 februari in Israël aan de macht komt. Als Israël meer geneigd is te onderhandelen, stijgt de kans dat alle Palestijnen inzien dat ze het meeste uit de brand kunnen slepen door samen te werken. Ook Egypte en andere Arabische landen kunnen de Palestijnse kemphanen helpen zich weer met elkaar te verzoenen.