Harde aanpak jeugdbendes is boter aan de galg

In Nicaragua, Honduras, El Salvador en Guatemala zijn jeugdbendes aan een steile opgang bezig sinds het begin van de jaren 90. De ‘maras’, zoals ze in Centraal-Amerika heten, zijn komen overwaaien uit de Amerikaanse steden. Teruggekeerde emigranten hebben de organisatievormen, de agressieve omgangsvormen en uiterlijke kenmerken als overvloedige tatoeages en kaalgeschoren schedels geïmporteerd. De rauwe samenleving en de armoede in Midden-Amerika bleken een goede voedingsbodem te bieden. Zowat de helft van de 38 miljoen mensen in de regio leven onder de armoedegrens. Etterende sociale conflicten, opstanden en jarenlange repressie hebben de drempel om tot geweld over te gaan bij veel mensen ver doen afslijten. De leden van maras gaan zich te buiten aan bloedige onderlinge afrekeningen en terroriseren ook modale burgers.

Geweld en afschrikking lijken de enige remedies die de Midden-Amerikaanse regeringen tot hiertoe konden verzinnen. De harde aanpak staat centraal in Operatie Vrijheid in Honduras, Plan Escoba in Guatemala en het Plan Harde Hand in El Salvador. De meerderheid van de bevolking in de drie landen juicht de genadeloze jacht op de maras toe, maar mensenrechtenorganisaties klagen dat de politie de rechten van verdachte jongeren niet respecteert en onredelijk veel geweld gebruikt. Bovendien neemt de repressie de oorzaken van de bendevorming niet weg.

Dat wordt door de verbluffende aantallen bendeleden bewezen. Honduras, waar deel uitmaken van een mara tegenwoordig een gevangenisstraf van negen tot twaalf jaar kan opleveren, telt volgens de politie 35.000 jonge bendeleden en nog eens 65.000 sympathisanten. Een nieuwe wet die de bendevorming aan banden moet leggen, werd in augustus unaniem goedgekeurd door het parlement. Naast een lange gevangenisstraf kunnen de aanvoerders rekenen op een boete die kan oplopen tot 11.000 euro. Mensenrechtenorganisaties hebben klacht ingediend tegen de wet omdat ze zou ingaan tegen het gelijkheidsbeginsel: jongeren uit achtergestelde milieus worden automatisch als verdacht beschouwd. Nationaal Mensenrechtencommissaris Ramón Custodio López zegt dat hij er zelf getuige van is geweest dat de politie jongeren arresteerde alleen omdat ze tatoeages droegen.

Guatemala heeft een wet op stapel staan die leden van jeugdbendes met gevangenisstraffen van zes tot twaalf jaar bedenkt. De meerderheid van de bevolking is voor, mensenrechtenorganisaties niet. Ook in Nicaragua proberen mensenrechtenactivisten in te gaan tegen plannen om de maras harder aan te pakken.