Hereniging geen optie meer voor Taiwanezen - analyse

Nooit eerder in de afgelopen vijftig jaar, waarin continu oorlogsdreiging in de lucht hing, was de kloof tussen beide landen zo groot. Hereniging? Waarom? vraagt de Taiwanese zeeman Huang Ching-long zich af. Wij zijn anders dan het vasteland. We hebben het recht te stemmen, we kunnen referenda houden en vrij naar het buitenland reizen. In China kan dat allemaal niet. We zitten hier niet te wachten op een nieuwe dictatuur. Aan de Kuomintang hebben we wel genoeg gehad.

Tien jaar geleden noemde de meerderheid van de 23 miljoen Taiwanezen zichzelf ‘Chinees’. Uit opiniepeilingen blijkt dat de meerderheid zichzelf nu eerder Taiwanees dan Chinees voelt. Deze ontwikkeling, 54 jaar na de Communistische Revolutie in China, is op het vasteland nauwelijks doorgedrongen. China blijft dreigende taal gebruiken tegen president Chen Shui-bian omdat die lijkt aan te sturen op een onafhankelijk Taiwan.

Tijdens de verkiezingen op 20 maart zei Chen Shui-bian, de leider van de regerende Democratisch Progressieve Partij, dat hij voorstander is van grotere onafhankelijkheid en een defensievere houding ten opzichte van China. Chen Shui-bian won de verkiezingen met een kleine meerderheid van 30.000 stemmen. De uitslag leidde bij aanhangers van de oppositie, de nationalistische Kuomintang (KMT), tot hevige protesten. Zij verdenken de Democratisch Progressieve Partij van fraude en het in scène zetten van een aanslag op de president, vlak voor de verkiezingen. Daarmee zou Chen Shui-bian extra stemmen hebben gehaald. Intussen zijn de grote partijen het eens geworden over een hertelling.

Taiwan ging een eigen koers varen na de Burgeroorlog tussen de nationalistische Kuomintang van Tsjang Kai-Tsjek en het communistische Rode Leger van Mao Zedong (1945 en 1949). De Kuomintang verloor die oorlog, maar trok zijn leger terug op Taiwan. De alleenheerschappij van de KMT op het eiland eiste vele slachtoffers. Pas in 1987 werd de staat van beleg opgeven en in 1991 kwam een einde aan het militaire bewind. Daarna volgende informele contacten met China, dat het land nog steeds als een opstandige provincie beschouwt. Bij Taiwanezen die na 1949 zijn geboren, overheersen veelal anti-Chinese sentimenten, vanwege intimiderende houding van de Chinese regering.

Na de dood van Tsjang Kai-Tsjek werden geleidelijk democratische hervormingen doorgevoerd in Taiwan. Lee Teng-hui werd in 1996 de eerste democratisch gekozen president. De grootse visioenen van de Kuomintang, een hereniging met het ‘opstandige’ China onder nationalistisch bestuur, waren daarmee van de baan. En Taiwan groeide steeds meer toe naar een eigen identiteit.

De nadruk die Lee Teng-hui en Chen Shui-bian leggen op die eigen identiteit heeft kwaad bloed gezet bij de communistische leiders in Peking. China heeft de Taiwanezen gewaarschuwd om politici die de onafhankelijkheid willen niet te steunen. Maar het vasteland onderschat het groeiende zelfbewustzijn in Taiwan. De partij van Chen Shui-bian zag haar aanhang tussen 2000 en 2004 stijgen van 4,97 miljoen naar 6,47 miljoen kiezers. Zelfs de Kuomintang, die een betere relatie met het vasteland wil, sprak tijdens de verkiezingscampagne niet meer over hereniging. Partijleider Lien Chan en tweede man James Soong (allebei afkomstig van het vasteland), lieten zich tijdens de verkiezingscampagne zelfs overhalen de grond te kussen om hun liefde voor Taiwan te tonen.

In de door de staat gecontroleerde media in China klinkt nauwelijks iets door over de mentaliteitsverandering in Taiwan. Ook de turbulente presidentsverkiezingen, die wereldwijd het nieuws haalden, werden genegeerd tot de protesten van de oppositie losbraken.

Chinese schrijvers die Taiwan de afgelopen jaren bezochten, signaleerden wel de groeiende nationalistische trots van de Taiwanezen. Maar ze moeten hun afkomst niet verloochenen, vinden zij. Je kunt een andere naam aannemen en je eigen wetten opstellen, maar we komen wel uit dezelfde wieg, constateerde de Chinese schrijver Zhang Wei. Hoewel de meeste Taiwanezen het daarmee eens zijn, denken ze tegelijkertijd dat de mogelijkheid tot hereniging voorgoed verleden tijd is. In het land heerst momenteel een ongezonde politieke correctheid, vindt maatschappelijk werkster Huang Su-eng. Ik denk dat hereniging uitgesloten is. Maar ik hou ook niet zo van die vijandigheid ten opzichte van China. Ben ik daarmee soms geen goede Taiwanees?