Hét decennium van Latijns-Amerika?

De aandacht ging in Washington vooral uit naar de wisselende rol van Latijns-Amerika op het wereldtoneel en de bijhorende politieke en economische evoluties. Enrique García, de voorzitter van CAF, werd bijgestaan door meer dan 400 politieke leiders, academici, economisten en topfunctionarissen van internationale organisaties zoals de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Twee dagen lang sneden zij diverse actuele vraagstukken over de Latijns-Amerikaanse politiek en economie aan. Latijns-Amerika heeft er verschillende jaren van relatieve voorspoed opzitten. Een van de voornaamste doeleinden van de conferentie is dan ook het overlopen van de uitdagingen die de regio te wachten staan, om ervoor te zorgen dat dit decennium hét decennium wordt van de definitieve opleving van de Latijns-Amerikaanse economie.

‘Wij weten hoe we crisissen moeten aanpakken’

Leonel Fernández, voormalig president van de Dominicaanse Republiek, verzorgde het openingsdiscours. Hij besteedde vooral aandacht aan de recente verworvenheden van Latijns-Amerika op economisch vlak, zo bericht El País. Ook benadrukte hij, met een licht ironische ondertoon, dat Latijns-Amerika de recente crisis de baas kan: ‘Wij hebben zo veel crisissen meegemaakt, dat we weten hoe we ze moeten aanpakken’. Enrique García, de directeur van CAF, stelde dat Latijns-Amerika tegenwoordig ‘niet meer een deel van het probleem is, maar een deel van de oplossing’ om aan de crisis te ontsnappen.

Het Europese soberheidsbeleid ontsnapte in Washington niet aan kritiek. Dat beleid heeft volgens Fernández niet alleen gezorgd voor een verergering van de economische crisis, maar ook voor de evolutie tot een sociale crisis. Augusto de la Torre, hoofdeconomist voor Latijns-Amerika van de Wereldbank, gaf aan dat ‘tegenwoordig de groeilanden het economisch herstel voortstuwen, terwijl voordien diezelfde groeilanden een impuls nodig hadden van een rijk land om op het juiste pad te geraken.’

De Latijns-Amerikaanse landen zijn op dit moment schijnbaar op het goede pad. Dit weerhield de deelnemers aan de conferentie er echter niet van om ook het economisch beleid in de Latijns-Amerikaanse landen te evalueren. Zowel García als Fernández beklemtoonden dat de groei van de voorbije jaren slechts een eerste stap in de goede richting is. ‘Het komt er nu op aan om te tonen dat we in staat zijn deze groei staande te houden ondanks alle uitdagingen die ons nog wachten’, aldus García.

Een ander probleem waar Latijns-Amerika een oplossing voor moet vinden, is volgens Fernández het gebrek aan een eenheidsvisie. Ondanks het toenemende economische en politieke gewicht van de regio, verkondigen Mexico, Brazilië en Argentinië – de drie Latijns-Amerikaanse landen die deel uitmaken van de G20 – er de stem van Latijns-Amerika niet. ‘Ze vertegenwoordigen enkel hun eigen belangen.’

Het debat over het gebrek aan eenheid binnen Latijns-Amerika houdt overigens niet enkel politici bezig. Het maakt evenzeer deel uit van het cultureel debat van de regio. Zo meent Mario Vargas Llosa, Nobelprijswinnaar Literatuur 2010, dat ‘iedere poging tot het definiëren van één enkele identiteit voor Latijns-Amerika een discriminerende operatie is die miljoenen Latijns-Amerikanen en verschillende vormen en manifestaties van de zo rijke culturele variëteiten uitsluit en negeert.’ De vraag naar het bestaan van een Latijns-Amerikaanse eenheid is er een die leeft, maar die voorlopig zonder eenduidig antwoord blijft.

De aantrekkingskracht van Latijns-Amerika

Latijns-Amerika is tegenwoordig niet meer een deel van het probleem, maar een deel van de oplossing om aan de crisis te ontsnappen.

Sinds de Conquista bestaat er een bijzondere aantrekkingskracht tussen Spanje en Latijns-Amerika. Eerst waren het de kolonisten die Spanje verlieten om de Nieuwe Wereld te ontdekken; enkele eeuwen later waren het vluchtelingen onder het regime van Franco. In het begin van de jaren negentig draaiden de rollen om en migreerden de latino’s massaal naar Spanje. Sinds het uitbreken van de crisis steken zowel de uitgeweken Latijns-Amerikanen als de Spanjaarden de Atlantische Oceaan weer over.

Uit een analyse van het Real Instituto Elcano blijkt dat tot en met eind 2010 Spanje een land was met meer immigratie dan emigratie. Sinds het begin van de crisis is het aantal immigranten echter gedaald. Een toename van het aantal emigranten zorgde in 2011 voor het eerst voor een ommekeer in de traditionele migratiebewegingen. Het onlangs verschenen Boletín de Trabajadores Extranjeros toont aan dat in juli 2012 het aantal werkloze vreemdelingen in Spanje net geen 36 procent bedroeg, terwijl het gemiddeld aantal werklozen op de totale bevolking “slechts” 24,78 procent bedroeg.

De werkloosheid treft zowel Spanjaarden als Latijns-Amerikaanse immigranten, maar toch is deze tweede groep net iets zwaarder getroffen. Zij verlaten bijgevolg het land ook eerder en in grotere getalen. Zo borgen in 2011 ongeveer 26.000 latino’s hun Spaanse droom op en keerden terug naar hun land van herkomst. De speciale terugkeerprogramma’s van de Spaanse overheid zijn ook een belangrijke factor in deze evolutie.

Terwijl Spanje te kampen heeft met de crisis, kent Latijns-Amerika zoals aangegeven een economische groei. Voor de Mexicaanse economie gaat het bijvoorbeeld in het eerste semester van 2012 om een groei van 4,3 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2011. Terwijl in Spanje de werkloosheidscijfers aangroeiden in 2012, zakten ze in Mexico met 4,8 procent. Het is dan ook niet erg verbazingwekkend dat Spanjaarden opnieuw hun geluk gaan beproeven in Latijns-Amerika. Dit keer geen kolonisten en bannelingen op zoek naar geluk, maar hoogopgeleide zakenmensen, grote telecombedrijven en banken. Zij investeren hopen geld in de Latijns-Amerikaanse markt en dat loont: vanaf 2010 tot nu boekten Spaanse bedrijven zoals Telefónica en Repsol tussen 35 en 50 procent van hun winsten in Latijns-Amerika.

De Spaanse crisis lijkt een positief effect te hebben op de Latijns-Amerikaanse economie. Toch waarschuwt Oscar Ugarteche van de Universidad Nacional Autónoma de México ook voor de risico’s van deze evolutie: ‘De dag dat die kapitalen verdwijnen, riskeren we over kop te gaan.’ Waakzaamheid en richtlijnen zijn dus nodig. Net daar bevindt zich ook het belang van conferenties zoals die van CAF.