Het gaat steeds beter met de wereld

Kishore Mahbubani ziet de werkelijkheid door een roze bril, omdat we op wereldschaal naar elkaar toegroeien. Het mondiale succes schrijft hij toe aan het feit dat de meerderheid van de wereldbevolking vijf normen en waarden deelt: moderne wetenschap en technologie, ratio en logica, vrijemarkteconomie, een politiek model op basis van een sociaal contract en multilateralisme.

‘Vroeger zaten alle 193 staten op hun eigen bootje en met hun eigen kapitein’, verduidelijkt Mahbubani. ‘Vandaag zitten we allemaal op één groot vlot en bezetten de 193 landen hun eigen kajuit.’ Dit betekent volgens Mahbubani dat we niets meer alleen kunnen aanpakken. Ook al zien we de vooruitgang vooral buiten het Westen, dit succesverhaal zou ook het Westen optimistisch moeten stemmen, want het wijst op de populariteit van het westerse model in de rest van de wereld.

Mahbubani onderscheidt zich niettemin van Francis Fukuyama’s het-einde-van-de-geschiedenisgedachte: het idee dat het Westen alle oplossingen al heeft gevonden en dat die nu alleen nog correct toegepast dienen te worden. ‘Het einde-van-de-geschiedenisverhaal gaf mensen in het Westen de indruk dat de rest van de wereld hen maar moest kopiëren en dat zij gewoon op hun lauweren konden rusten. Mijn punt is dat we naar elkaar toegroeien en aan een nieuwe reis beginnen samen. We zullen heel hard en vooral sámen moeten werken, omdat we in het zelfde schuitje zitten.’

Passagiers en stuurlui

Het is niet altijd duidelijk of het voor de optimistische denker om een wereldvisie gaat dan wel of hij denkt dat de wereld echt zo drastisch veranderd is. ‘Alleen al in de afgelopen dertig jaar heeft de wereld meer veranderingen doorgemaakt dan in de driehonderd jaar daarvoor’, leest de tweede zin van zijn boek. Kolonisatie en slavernij doen de bedenking rijzen dat internationale verbondenheid niet iets van gisteren is. ‘We zijn altijd al verbonden geweest,’ beaamt Mahbubani. ‘De globalisering gaat inderdaad al honderden jaren terug. Tweehonderd jaar geleden echter was de meerderheid van de wereldbevolking passief,’ specifieert hij. ‘Indiërs werden overheerst door de Britten, Afrikanen door Europeanen. Het ging om eenrichtingsverkeer. Nu is de rest van de wereld geëvolueerd van medepassagiers naar medebestuurders op de boot van de wereldgeschiedenis. De graad van globalisering en onderlinge afhankelijkheid is van een heel andere orde.’

Het feit dat de voormalige Amerikaanse president Bush met de crisis zich genoodzaakt zag om via de G20 de hulp van de rest van de wereld in te roepen, is voor Mahbubani een treffend voorbeeld. ‘Vroeger hadden de Amerikanen de anderen niet nodig omdat ze machtig genoeg waren.’

Door de snelle veranderingen en de nieuwe kapiteins dient het Westen zich beter aan te passen. ‘Hiervoor hebben Europa en Amerika wijzere politieke leiders nodig,’ vindt Mahbubani. De huidige hangen volgens hem nog te veel vast aan het electoralisme: ze weten welke oplossingen ze moeten doorvoeren, maar niet hoe ze dat kunnen doen zonder hun herverkiezing in het gedrang te brengen.

‘De EU, die uiteindelijk een christelijke club is, zou veel kunnen leren van de ASEAN, die een smeltkroes van religies is.’

‘Er is nog veel arrogantie en een groot gevoel van superioriteit in Europa,’ merkt Mahbubani op. Daartoe ziet hij geen reden, want: ‘De rest van de wereld wil geen zwak Europa. Die wil een sterk Europa en wil daarbij helpen.’ In de leer gaan bij de rest van de wereld zou al een eerste stap zijn. ‘Tijdens de economische crisis in Azië kwamen de ASEAN-ministers naar Europa om ideeën op te doen. Met de Europese economische crisis is er geen Europese minister naar Azië gekomen om het een en ander op te steken. Dat is waanzin, waarom kan Europa niet van de rest van de wereld leren?’ vraagt Mahbubani zich af. ‘De EU, die uiteindelijk een christelijke club is, zou veel kunnen leren van de ASEAN, die een smeltkroes van religies is. De wereld die er aan staat te komen is geen monobeschavingswereld maar een multibeschavingswereld. Turkije klopt al veertig jaar aan de Europese deur. Mocht het binnengelaten worden, dan pas zou Europa zicht krijgen op hoe de wereld eruitziet.’

Multilateralisme en mondiaal bestuur

Mahbubani’s meest praktische voorstel is de hervorming van de VN-Veiligheidsraad, omdat het systeem waarin de overwinnaars van WOII de macht in handen houden gestaag aan legitimiteit verliest. Het principe van één land, één stem is echter niet haalbaar volgens Mahbubani. ‘Het veto is de enige manier om de machtigste landen aan boord te houden. We moeten streven naar een betere wereld, geen Utopia.’ Concreet denkt hij aan een 7-7-7 formule voor de VN-Veiligheidsraad: China, Rusland, de VS, Europa, Nigeria, India en Brazilië als de zeven permanente leden die de verschillende regio’s vertegenwoordigen. Zij moeten een extra financiële bijdrage leveren ter compensatie van hun grotere macht. Daarnaast stelt hij zeven semipermanente leden voor uit een groep van 28 landen op basis van hun bevolking en bnp. De laatste zeven zetels reserveert hij voor de overige 160 kleine landen.

Volgens Mahbubani hebben de westerse landen in de afgelopen jaren de multilaterale organisaties doelbewust zwak gehouden. ‘Als je maar twaalf procent van de wereldbevolking uitmaakt, heeft het helemaal geen zin om de multilaterale organisaties zwak te houden’, appelleert hij aan het westerse eigenbelang. Hij is er bovendien zeker van dat ook China hiervoor te vinden is. ‘De Chinezen weten immers dat ze op een gelijk speelveld moeiteloos de competitie aankunnen.’

Daartoe is volgens Mahbubani echter grotere internationale consequentie nodig. ‘Je kan niet tegen de VS zeggen: “Je mag Guantánamo hebben” en tegen China: “Maar jij niet.” Als Amerika de Zeeconventie overtreedt, kan het niet verwachten dat China zich er aan houdt. Daarom is het ook in Amerika’s belang om zich te houden aan deze internationale regels.’ In dezen is hij erg teleurgesteld in de EU. ‘Europa is kampioen in multilateralisme,’ zegt Mahbubani. ‘Maar niet één Europese lidstaat bekritiseerde de VS openlijk over Guantánamo. Dat is schokkend!’

Tijdens de presentatie van zijn boek op het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken in april had hij nog een laatste opdracht voor de Europeanen, die binnen drie jaar een VN-secretaris-generaal moeten afvaardigen. ‘Sinds Dag Hammerskjöld is er geen moedige Europese secretaris-generaal meer geweest. Het is belangrijk dat jullie in de komende drie jaar weer een Hammerskjöld vinden.’