Hiv-stigma is hardnekkig in Zuid-Afrika

De 50-jarige Gertrude* uit Hopefield, een klein dorp aan de Zuid-Afrikaanse westkust, heeft dagelijks te maken met de gevolgen van stigmatisering en discriminatie. “Veel mensen mijden me. Ze schelden me uit om dat ik hiv-positief ben. Maar ik ben er inmiddels aan gewend, ik negeer het gewoon.”

Toen Gertrude een paar jaar geleden ontdekte dat ze hiv-positief was, vertelde ze dat aan haar naaste familieleden. Die steunden haar, zegt ze. Maar op een of andere manier kreeg ook de rest van het dorp lucht van haar hiv-status. Sindsdien is het leven voor haar zwaar en eenzaam.

“Ik kan niet werken omdat dat mij teveel energie kost”, zegt ze. Ze probeerde een arbeidsongeschiktheidsuitkering te krijgen, maar omdat ze half analfabeet is, lukte het invullen van de formulieren niet goed. De aanvraagprocedure ligt nu stil.

Uit angst voor discriminatie gaat ze niet naar de plaatselijke overheidskliniek, maar meldde zich aan bij een programma van het West Coast Community HIV/AIDS Initiative, een niet-gouvernementele organisatie in het naburige Louwville. Daar voelt ze zich “veiliger”, zegt ze. Ze leeft van een gratis maaltijd die ze dagelijks krijgt via het programma. Twee keer per maand krijgt ze een voedselpakket mee naar huis. “Anders zou ik het niet redden.”

Steungroep

Een keer per week bezoekt Gertrude een steungroep van de organisatie. Dat is het enige moment in de week waarop ze zich op haar gemak voelt. “Als ik bij andere mensen met hiv ben, kunnen we over onze problemen praten. Daardoor vind ik rust.”

Gertrude is slechts een van de vele hiv-geïnfecteerden die moeite hebben te overleven. Uit onderzoek van het Centre for Social Science Research (CSSR) van de Universiteit van Kaapstad blijkt dat stigmatisering mensen die besmet zijn ervan weerhoudt om hulp te zoeken.
 
Onderzoeker Brendan Maughan-Brown, die in 2003 en 2006 ruim duizend inwoners van Kaapstad bevroeg, constateerde dat de stigmatisering toenam, ondanks campagnes van de overheid en niet-gouvernementele organisaties en verbeterde behandeling en zorg.

De medewerkers van het HIV/AIDS Initiative zeggen dat stigmatisering en discriminatie de meeste mensen met hiv ervan weerhouden hun status bekend te maken. Vaak laten ze zich niet eens testen.

“Er zijn hier veel kleine gemeenschappen en nieuws verspreidt zich daar snel”, zegt Elise Louw zorgverleenster bij het HIV/AIDS Initiative. “Mensen houden hun status daarom geheim. We hebben veel patiënten met tuberculose. We moedigen ze aan om een hiv-test te doen in de kliniek, maar er zijn er maar weinig die daaraan gehoor geven.”

Het gevolg is dat hiv-geïnfecteerden vaak pas hulp zoeken als ze al heel ziek zijn. “Ze zouden langer gezond blijven als de diagnose eerder gesteld kon worden”, zegt Louw. Slechts een van haar vijftig patiënten onthulde haar status aan haar. “Ik kan deze vrouw beter helpen dan de anderen. Ze krijgt betere medicijnen en hulp bij het vervoer naar de steungroep. Ze weet nu dat ze met iemand kan praten als er iets is.”

*Gertrude is een schuilnaam