Hondurese leger neemt controle over gevangenis over

Het vuurgevecht speelde zich af in de belangrijkste gevangenis van het land, ongeveer vijftien kilometer ten noorden van hoofdstad Tegucigalpa. Volgens het hoofd van het Hondurese gevangeniswezen hadden bendeleden in de gevangenis tijdens een ruzie met andere gedetineerden gebruik gemaakt van automatische aanvalsgeweren en een fragmentatiegranaat. Minstens drie bendeleden kwamen tijdens de gevechten om het leven. Twaalf anderen – waaronder drie bewakers – raakten gewond. 

Ook ziekenhuis strenger bewaakt

Kort na de schietpartij maakte president Porfirio Lobo Sosa bekend dat legertroepen de controle over het gebouw zouden overnemen. De president stelt dat de militaire actie bedoeld is ‘om een einde te maken aan de heerschappij van criminelen over het Hondurese gevangenissysteem, die onze maatschappij al zoveel schade berokkende’.

Bovendien werden zeventig soldaten en politieagenten ingesteld om het Escuela-ziekenhuis in de hoofdstad te bewaken. Daar worden verschillende gewonde gevangenen verzorgd. Het bevel tot extra bewaking volgt op berichten dat gewapende mannen in de buurt van het ziekenhuis waren opgemerkt. De overheid vreest dat de gewonde gevangenen met de hulp van medebendeleden uit het ziekenhuis zullen proberen te ontsnappen.

“Coördinatoren” beheersen gevangenissen

De overname van de gevangenis door het leger komt twee dagen na een rapport van de Inter-American Commission on Human Rights (IACHR) dat handelt over de controle die Hondurese gedetineerden uitoefenen over hun eigen gevangenissen. IACHR stelt dat gedetineerden in alle 24 gevangenissen van het land vanwege een gebrek aan bewakend personeel en een laks bewakingsbeleid de facto het leiderschap van hun gevangenis in handen houden. Zo stellen gevangenen zelf zogenaamde “coördinatoren” aan die interne gedragsregels moeten opstellen en toepassen.

De leiding van die coördinatoren heeft een impact op zowel de basisrechten van de gevangenen –gedetineerden moeten bijvoorbeeld betalen voor de cel die ze bewonen, en de prijzen van voedsel worden strikt geregeld – als op hun representatie tegenover externe bevoegde instanties. Zo treden coördinatoren vaak op als woordvoerder van de gevangenen bij gesprekken met de officiële gevangenisleiding, maar krijgen ze tegelijkertijd de machtiging om sancties en straffen uit te delen aan ondergeschikte gedetineerden.

De autonomie van de coördinatoren is volgens het rapport zo groot dat bewakers in sommige gevallen geen enkele invloed meer hebben op het dagelijkse leven van de gedetineerden. In de gevangenis van San Pedro Sula, de tweede grootste stad in Honduras die bekend staat als de meest moorddadige stad ter wereld die zich niet in staat van oorlog bevindt, is het voor bewakers bijvoorbeeld verboden een gele scheidingslijn tussen bewakers- en gevangenenterritorium in de binnenplaats over te steken. Bovendien wordt de gevangenis zowel met een slot langs de buitenkant – door de bewakers – als langs de binnenkant – door de gedetineerden – afgesloten.

Regering voert geen veranderingen door

Het gebrek aan gevangenisbewaking, zo stelt het rapport, zorgt ervoor dat corruptie en extreem geweld ongestraft bedreven worden in de gevangenissen. Tussen 2006 en 2012 werden al 641 gevallen van dodelijk geweld in Hondurese gevangenissen gemeld. Om die straffeloosheid aan te pakken, vraagt IACHR de regering meteen te stoppen met gevangenen zelf disciplinaire maatregelen en sancties op te laten stellen.

Volgens IACHR heeft de regering na een brand in de gevangenis van Comayagua veranderingen aangekondigd in haar behandeling van het Hondurese gevangeniswezen. Bij die brand op 14 februari 2012 kwamen 362 mensen om het leven. Volgens IACHR was de regering voor de brand op de hoogte van de bestaande brandveiligheidsproblemen, maar nam ze geen maatregelen om rampscenario’s te voorkomen. Het budget dat voor de nieuwe beleidsmaatregelen moest worden ingezet, werd tegelijkertijd bovendien teruggeschroefd in plaats van vergroot.

‘Ineenstorting van het gevangenissysteem’

De organisatie wijt ‘de ineenstorting van het gevangenissysteem, waarin de fundamentele rechten van gevangenen op systematische basis geschonden worden’ dan ook aan ‘een gebrek aan een duidelijk overheidsbeleid met betrekking tot de hervorming en sociale rehabilitatie van veroordeelde gevangenen’. De regering moet volgens IACHR vanaf nu niet enkel meer op repressieve maatregelen vertrouwen, maar de corruptie en overbevolking in Hondurese gevangenissen afbouwen en meer inzetten op educatie en verbetering van levensomstandigheden van gedetineerden.

De Hondurese regering geeft zelf aan dat de capaciteit van de gevangenissen in het land rond de 8.120 schommelt, terwijl de reële gevangenisbevolking 12.263 bedraagt. Volgens onderzoek van een Hondurese universiteit kende het land in 2012 een verhouding van 85,5 moorden per 100.000 inwoners.