Hu Jintao moet hervormingen voorlopig in de koelkast stoppen - analyse

In zijn eerste belangrijke politieke toespraak op 1 juli, de 82ste verjaardag van de partij, riep Hu Jintao de partij op zichzelf te wijden aan de belangen van het publiek en te regeren ten gunste van het volk. Hij loofde de zestig miljoen kaderleden van de partij voor hun nederigheid en hun bescheiden levensstijl. Maar de verwachte aankondiging van beperkte politieke hervormingen zoals lokale verkiezingen met meer dan één kandidaat, een interne concurrentie tussen partijkaders en meer mediavrijheid bleef uit. In plaats daarvan stelde Hu dat de partij meer enthousiasme zou betonen voor de politieke theorieën van zijn voorganger Jiang Zemin, in het bijzonder voor de theorie van de ‘drie vertegenwoordigingen’. Die stelt dat de partij de moderne productiekrachten, de moderne Chinese cultuur en de fundamentele belangen van het volk moet vertegenwoordigen.

Volgens kenners moest Hu de aankondiging van hervormingen schrappen na bezwaren van een aantal senioren in de partij, vooral van voormalig partijleider Jiang Zemin. Jiang, die nog altijd het bewind voert over het Chinese leger, zou de voorstellen voor een ‘te snelle’ hervorming van het partijsysteem hebben geblokkeerd. Na een artikel in Qiushi, het theoretische blad van de partijtop, op 17 juni zag het er nochtans naar uit dat de partij een forum zou creëren voor interne democratie via lokale verkiezingen met meer kandidaten en overleg met gewone partijleden.

Victor Yuan, directeur van de semi-officiële studiegroep Horizon, meent dat Hu in zijn toespraak aanvankelijk drie punten wilde benadrukken: een geleidelijke democratische hervorming binnen de partij, richtlijnen over de machtsverdeling tussen de partij en de regering en de leidende rol van de partij bij de vrijmaking van de media. De nieuwe regering wil dichter bij de gewone mensen komen, door te luisteren naar wat zij zeggen en hun problemen op te lossen. Dit zou kunnen leiden tot algemene politieke hervormingen in China. Maar de conservatieven zijn dus blijkbaar in de tegenaanval gegaan met een oproep voor meer aandacht voor de theorieën van Jiang Zemin. De partijcensuur heeft ook de vrije berichtgeving verboden over gevoelige onderwerpen, zoals de manier waarop Peking het sars-syndroom heeft aangepakt en het geheimzinnige ongeval met een duikboot waarbij alle zeventig personen aan boord omkwamen.

Hu Jintao heeft wellicht vele problemen ontdekt in het functioneren van de regering, bijvoorbeeld in de manier waarop sars aanvankelijk verborgen werd gehouden, maar op dit moment kan hij niet veel meer doen om de partij te hervormen, meent professor Zhou Xiaozheng, socioloog aan de Chinese Volksuniversiteit. Hu is dan wel zogezegd de leider, maar eigenlijk neemt Jian nog altijd veel politieke beslissingen. Toch is de professor optimistisch dat China geleidelijk aan de verkiezingen voor officiële functies en lidmaatschap van comités zal uitbreiden tot het niveau van alle gemeenten. Op dit moment worden die functies meestal ingevuld door aanstelling in plaats van verkiezing. De nieuwe regering heeft ook al meer bezorgdheid betoond voor de gewone mensen, meent Zhou. Daardoor zijn de mensen gaan geloven dat er uiteindelijk politieke hervormingen zullen komen.

Sinds het eind van de jaren 1980, toen een korte periode van liberalisering uitliep op het bloedbad op het Tiananmen-plein in 1989, zijn politieke hervormingen zogoed als taboe geweest in China. Toch menen sommige Chinakenners dat de Communistische Partij zich de afgelopen twintig jaar telkens iets flexibeler is gaan opstellen en daardoor een nieuwe en vrij duurzame legitimiteit heeft verworven. Lokale rechtstreekse verkiezingen zullen de partij een nieuwe rechtmatigheid verlenen en het politieke systeem stabiliseren, schrijft Gunter Schubert, Duits onderzoeker vergelijkende politieke wetenschappen in het recente nummer van het tweemaandelijkse magazine ‘China Perspectives’. Wellicht zal het machtsmonopolie van de partij nog vrij lang behouden blijven, omdat het - enigszins - wordt ‘ingeperkt’ door het invoeren van elementen van competitieve democratie in de politieke procedures.

Ook een commentaar in een ander Chinees dagblad meent dat de partijleiding de eerste honderd dagen van haar bewind al wat nieuwe geloofwaardigheid heeft opgebouwd. Door aan te dringen op meer aansprakelijkheid en openheid bij de regering tijdens de uitbarsting van sars, hebben Hu Jintao en zijn medewerkers een nieuw tijdperk van communistisch bewind ingeluid, aldus nog de krant. Er is sprake van subtiele en positieve veranderingen in de politieke en sociale sfeer in het land, de werkpraktijken van ambtenaren en in de media. Die veranderingen inspireren het Chinese volk en bevorderen het vertrouwen.