Indonesische clerus boort hervorming Islam de grond in

Islamitische interpretaties die de leer van Mohammed in zijn historische context plaatsen of die blijk geven van seculiere of pluralistische ideeën spreken de islamitische leer tegen. Gezamenlijke gebeden met christenen, hindoes of welke andere geloofsgemeenschap dan ook zijn ‘haram’ of verboden. En trouwen met iemand van een andere godsdienst is uit den boze. Ziedaar een greep uit de 11 fatwa’s of edicten die de Indonesische raad van Oelema’s eind juli uitsprak.

De edicten wekken beroering in een land waar het hindoeïsme en het boeddhisme diep geworteld zijn. Van de 200 miljoen Indonesiërs volgt 88 procent de islam (de archipel is daarmee het land met het meeste moslims ter wereld), maar de moslimgemeenschap staat er bekend als vrij gematigd. De edicten wijzen erop dat daar nu toch verandering in komt.

Met het recente pleidooi voor hervorming (Sadik al-Azm, Mohammed Arkoun, Tariq Ramadan maar ook Salman Rushdie) hebben de radicale edicten op het eerste gezicht weinig te maken. Het is in de eerste plaats een reactie op de christelijke evangelisten die de jongste jaren met buitenlands geld een agressieve missioneringsijver aan de dag leggen in Indonesië. Er spelen ook andere factoren mee: de verspreiding van pornografie, gokpraktijken en de verspreiding van het religieus liberalisme, pluralisme en secularisme, zegt Mustofa Kamil Ridwan, een onderzoeker van het Habibie Center in Jakarta, een islamitische denktank.

Buitenlandse ngo’s worden door de traditionalistische clerus gezien als de herauten van een pervers modernisme. In een interview met IPS geeft Ridwan de ngo Jaringan Islam (zoveel als het liberale islamitische netwerk) als voorbeeld, een organisatie die de ideeën van een democratische reformatie in Indonesië promoot. Net als vele andere door westerse donoren gespekte ngo’s verzet de ngo zich tegen de pogingen van de regering om porno, goktenten en nachtclubs aan banden te leggen.

De Raad van Oelema’s krijgt tegenwind van de Nahdhatul Oelema (NU), met 40 miljoen leden de grootste moslimorganisatie ter wereld. De fatwa’s kunnen de relaties met de andere gemeenschappen schaden, zegt NU-voorzitter Hasyim Muzadi. We leven in een diverse samenleving. Indonesië is geen islamitische staat.

Ahmad Syafii Maarif, voormalig voorzitter van Indonesië’s tweede moslimorganisatie Muhammadiyah, waarschuwt dat de fatwa’s radicale gewapende groepen kunnen aanzetten tot geweld. Fatwa’s zijn dan wel niet bindend, maar radicale groepen die hongeren naar macht kunnen ze voor hun eigen belangen aanwenden. Ze krijgen nu een religieuze legitimering, verklaarde hij in de Jakarta Post.

Ade Armando, een lid van de Indonesische Vereniging voor Moslimacademici, relativeert het gevaar. Radicaal, laat staan gewelddadig, is de achterban van de Raad van Oelema’s niet, benadrukt hij. Ze geloven gewoon dat het hun heilige plicht is om een nieuw Indonesië te bouwen dat een respectabel moslimland is. Veel MUI-groepen werken hard in de instellingen van het land. Ze richten moderne islamitische scholen op die verschillen van de traditionele madrassa, introduceren islamitisch bankieren, geven speciale romans uit voor de islamitische jeugd en maken cd-roms die islamitische waarden verspreiden.

Armando wijst de Indonesische presidenten Abdurrahman Wahid (een liberaal) en Megawati Sukarnoputri (een vrouw) met een beschuldigende vinger. Zij hebben de
Reformisten, die de islamitische leer willen hervormen, te veel ruimte gegeven. Er werden de voorbije jaren erg progressieve boeken uitgegeven en op de radio stikt het van vooruitstrevende praatprogramma’s. Dat zorgt nu voor een tegenreactie bij de conservatieve groepen. Die beschouwen SBY (president Yudoyuano) als een bondgenoot en een peetvader. (MM)