Inhuldiging van omstreden dam is het einde van een droevig hoofdstuk

Opvallende afwezige op de openingsceremonie maandag was de Chileense president Ricardo Lagos. Zijn aanwezigheid zou een lange lijst van onrechtmatigheden met betrekking tot inheemse rechten en milieuwetgeving hebben gelegitimeerd, aldus Larrain. De Ralcodam, die moet instaan voor tien procent van de Chileense elektriciteit, is sinds dinsdag operationeel. De bouw van de omstreden dam heeft de voorbije jaren heel wat kwaad bloed gezet bij milieuactivisten en de inheemse bevolking van Chili.

De plannen voor de bouw van de waterkrachtcentrale dateren van 1989. Op de Bio-Bio rivier, een van de grootste rivieren van het land, zouden vier dammen komen. De eerste, de Pangue, werd in 1997 door Lagos’ voorganger Eduardo Frei ingehuldigd. De Nationale Energiecommissie zag later af van de bouw van twee andere dammen. Ondanks protesten wist de regering Frei de bouw van de Ralcodam door te drukken.

Volgens de tegenstanders is de Ralco dam in tegenspraak met de Chileense milieuwet van 1994 en met de wetgeving inzake inheemse rechten. Het land dat onteigend moest worden om de dam te kunnen bouwen, was immers eigendom van de Pehuenche indianen, een subgroep van de Mapuche. Op een totale bevolking van 16 miljoen inwoners telt Chili zowat 1 miljoen inheemse bewoners, voornamelijk Mapuche. Uiteindelijk moesten 92 Pehuenche-families hun grond verlaten. Elf daarvan gingen een juridisch gevecht aan met Endesa, het Spaanse energiebedrijf dat eigenaar is van de Pangue- en de Ralcodam.

De zussen Berta en Nicolasa Quintreman werden het symbool van de strijd van de Pehuenche tegen de dam. Dankzij hun onverzettelijkheid belandde het dossier bij het Inter-Amerikaanse Hof voor de Mensenrechten. Endesa had een proces aan haar broek, de aanklacht luidde ethnocide. Chili bleef Endesa steunen maar het Hof gaf het land in 2003 ongelijk. Het kwaad was toen echter al geschied: negentig procent van de dam was al klaar. Daardoor moet de regering Laos nu de fouten van Frei rechtzetten, zegt Isabel Lincolao van het National Network for Ecological Action (RENACE). Een aantal Pehuenche-families krijgen op een andere locatie 1.200 hectaren land toegewezen, bovenop een geldsom. Larrain: In plaats van Endesa moet uiteindelijk de Chileense belastingbetaler meer dan de helft van de kosten ophoesten.

Deze waterkrachtcentrale is het symbool van ongebalanceerde ontwikkeling, waarbij economische interesses voorrang krijgen op de noden van de bevolking, zegt Manuel Baquedano, voorzitter van het Institute of Political Ecology (IEP). Er mag nooit meer een nieuwe Ralco komen. Baquedano pleit er dan ook voor om te investeren in hernieuwbare, duurzame energiebronnen, zoals zonne- en windenergie om op die manier te voorkomen dat nieuwe dammen schade zullen toebrengen aan het ecosysteem. Endesa ziet dat anders. Tijdens de inhuldiging van de Ralco dam riepen vertegenwoordigers van het energiebedrijf de Chileense regering op om duidelijke signalen te geven dat ze de ontwikkeling van nieuwe hydro-elektrische projecten zal steunen. (MM)