Initiatief tegen ontbossing risico voor inheemse volken

Dat blijkt uit onderzoek dat deze week in Washington is gepresenteerd op een internationale conferentie over het initiatief. Inheemse gemeenschappen worden juridisch veel te weinig beschermd, luidt de conclusie van het Rights and Resources Initiative (RRI), een coalitie die zich bezighoudt met landrechten.

REDD+ (Reducing Emissions from Deforestation and Degradation Plus, oftewel Beperking van Emissies uit Ontbossing en Degradatie Plus) staat onder toezicht van de Verenigde Naties en de Wereldbank. Het geeft een prijs aan de koolstof die in de bomen zit opgeslagen.

Landjepik

“Maar doordat de koolstof een verhandelbaar goed wordt, liggen de kaarten voor de bosvolken niet meer zo goed “, zegt Arvind Khare, directeur van RRI. “Het opent de mogelijkheid voor een ongekend landjepik door regeringen en investeerders. Investeringen in grondstoffen schaden in de praktijk altijd inheemse volken en lokale gemeenschappen, maar we hoopten altijd dat REDD anders zou zijn. Hun rechten op de koolstof worden echter niet erkend.”

Uit onderzoek van RRI in 23 landen blijkt dat alleen Mexico en Guatemala wetten hebben die bepalen wie de rechten op de koolstof bezit. Maar geen enkel land heeft een juridisch kader of toezichthouder die de opbrengsten van REDD+ verdeelt. “Het officiële REDD-proces heeft niet geleid tot een daadwerkelijke financiële compensatie aan de gemeenschappen”, aldus Khare.

Volgens de aanwezigen in Washington moeten de rechten op koolstof expliciet worden verbonden met landrechten. “Niet alleen op morele of juridische gronden, maar ook omdat gemeenschappen die zeker zijn van landrechten beter de bossen blijken te beschermen”, zegt Alexandre Corriveau-Bourque van RRI. “De resultaten zijn vaak beter dan in de gebieden die door de overheid worden beschermd.”

Grotere druk

Aan de andere kant, als landrechten niet duidelijk erkend of beschermd worden, kan het vermarkten van de koolstof juist leiden tot een grotere druk op de gemeenschappen. “Als regeringen besluiten dat koolstof een publiek goed is en exclusief overheidseigendom claimen, zoals vaak ook gebeurt met mineralen, dan komt er alleen nog maar een conflict bij”, aldus Corriveau-Bourque.

Zo verklaarde Nieuw-Zeeland in 2002 dat de koolstofvoorraden in de bossen eigendom waren van de staat. Dat resulteerde in een toename van de ontbossing. Als antwoord daarop heeft de regering de wet gewijzigd zodat gemeenschappen en individuen meer vrijheid krijgen om mee te doen met de koolstofhandel.

Daarbij komt volgens sommigen nog dat regeringen met REDD+ de schuld van de ontbossing nog meer zullen gaan leggen bij inheemse volken, in plaats van bij bedrijven die de bossen kappen. “Ze staan vaak van twee kanten onder druk”, zegt Tom Griffiths, van de organisatie Forest Peoples Programme. “Aan de ene kant worden hun bossen aan landbouw- en oliebedrijven weggegeven zonder hun medeweten of toestemming. Aan de andere kant zorgen de klimaatinitiatieven ervoor dat hun eigen toegang tot de bossen wordt beperkt.”

De traditionele techniek van wisselbouw krijgt vaak de schuld van ontbossing, aldus Griffiths, terwijl in werkelijkheid de industriële sector de grote aanjager ervan is.