Internationaal regime ter voorkoming van biopiraterij ?

Een doeltreffend internationaal regime over toegang tot natuurlijke rijkdommen en de verdeling van de opbrengsten moet rekening houden met de belangen van inheemse volkeren, bedrijven en consumenten, zo verklaarde de secreatris van de biodiversiteitsconferentie, Hamdallah Zedan, in zijn slottoespraak. Landen met een grote biologische rijkdom krijgen op die manier meer middelen om die te beschermen.

Traditionele kennis over plantensoorten of het gebruik ervan kan momenteel enkel aan een patent onttrokken worden wanneer de informatie voor iedereen publiek wordt gemaakt. Dat druist vaak in tegen eeuwenoude culturele praktijken. Toch beginnen steeds meer landen een inventaris te maken van de traditionele ecologische kennis. Anders kan men onmogelijk nagaan of een commercieel interessant patent voor een geneesmiddel of product is gebaseerd op bestaande kennis.

Reden voor ongerustheid is er genoeg. Een groep ngo’s verleent elk jaar een Captain Hook-award aan wie zich op schaamteloze wijze munt probeert te slaan uit ‘s werelds biologische rijkdom. Prins Hans-Adam II van Liechtenstein kreeg de biopiraterijprijs in 2000 voor zijn patent op Basmatirijst. In 2003 ging de onderscheiding naar agrochemiereus Monsanto, dat een patent nam op een Indiase graansoort met een laag glutengehalte, alsook afgeleide vormen van gebak.

Een ander slecht voorbeeld gaf het VS-natuurpark van Yellowstone. Dat verkocht het geheim van de micro-organismen in zijn warmwaterbronnen aan bedrijven, die er toepassingen mee bedachten voor geneesmiddelen, om bier en papier te maken en vlees zachter te maken. De firma’s verdienden er miljoenen mee, waarvan de Amerikaanse overheid en de natuurparken geen cent zagen.

Momenteel worden inheemse groepen tegen elkaar uitgespeeld in de niet aflatende zoektocht naar nieuwe toepassingsmogelijkheden voor de rijkdom van de plantenwereld. Dat kan ertoe leiden dat de ene groep een akkoord afsluit met een bedrijf om te voorkomen dat een andere ook een deel van de winst krijgt. Een multilateraal regime kan die wedloop om lucratieve patenten beëindigen. Wie ervoor kiest zijn traditionele kennis te delen met de mensheid, kan aanspraak maken op een billijke vergoeding.

Een goed voorbeeld is het Internationale Zaadverdrag (International Treaty on Plant Resources for Fod and Agriculture). Het verdrag promoot de aanleg van nationale en internationale genenbanken, wil boeren toegang geven tot die rijkdom en stimuleert de overdracht van technologie en financiële middelen naar ontwikkelingslanden. De tekst werd onderhandeld binnen de VN-Voedsel en Landbouworganisatie (FAO) en zou dit jaar in juli van kracht moeten worden.